(di Doni, gen.), Ital. schilder (Florence ca 1397 - 10 Dec. 1475), behoort tot de meesters die experimenteerden met de in die dagen nieuwe en uiterst actuele problemen van de perspectief. Wetenschappelijke bestudering van deze problemen was voor hem het punt van uitgang.
Hij wenste klare, vast omschreven ruimten te construeren, waarbinnen zijn figuren zijn geplaatst. Zijn kleur en de strakke, vereenvoudigde lijn der figuren bewijzen echter dat hij geen naturalistische tendenties nastreefde. Hij begon te Florence als leerling en assistent van Ghiberti. Veel van zijn werk is verloren, o.a. wat hij gedurende een vijfjarig verblijf te Venetië maakte (1425-’30), zoals een mozaïek aan de gevel van de S. Marco. Na zijn terugkeer begon hij in 1431 aan fresco’s, in het Chiostro Verde van S. Maria Novella te Florence, welke serie in 1447 werd aangevuld (resp. Schepping en Zondvloed). Deze fresco’s, die thans in zeer slechte staat verkeren, zijn thans van de muur afgenomen, zodat Uccello’s schetsen (zgn. „sinopie”) daaronder tevoorschijn zijn gekomen. Het geschilderde ruiterstandbeeld van John Hawkwood (Giovanni Acuto) in de Dom te Florence (1436) is zijn best bewaard gebleven werk. Het toont duidelijk zijn streven naar sterke verstrakking en vereenvoudiging van de contour. In twee ronde glas-in-lood ramen aan de „tamboer” van de Domkoepel (een derde is verloren) is hij minder oorspronkelijk. Na werk in Padua (1445), kreeg hij in 1446 opdracht voor het Palazzo Medici te Florence de slag bij San Romano uit te beelden in enige panelen, die in een betimmering zouden worden gevat (thans: verdeeld over het Louvre, Parijs; Uffizi, Florence; Nat. Gall., Londen, het laatstgenoemde het best bewaard). Tot zijn laatste werk behoort een predella te Urbino (profanatie van de Hostie, 1467-’68) en een jachtpartij met talrijke figuren (Oxford, Ashmolean Mus.). Er bestaan tekeningen van hem (Uffizi) met de zgn. mazzocchio, te vergelijken met een soort reddingsboei, in witte en zwarte vakjes verdeeld, een bravourstuk van perspectief. In verscheidene schilderingen heeft hij deze mazzocchio, o.a. als hoofddeksel, toegepast.Lit.: W. Boeck, P. U. (Berlin 1939); J. Pope-Hennesy, P. U. (London 1950); M. Salmi, P. U., A. del Castagno, D. Veneziano (Franse ed., Paris 1937).
