stad in de Italiaanse provincie Pesaro-Urbino, zetel van een aartsbisschop, met (1949) ca 5459 inw. (de commune telt 22481 inw.). De stad ligt aan de Foglia op een belangrijk wegenknooppunt en is gebouwd op de vlakke top van een ca 450 m hoge heuvel.
De straten van de oude stad zijn nauw en bochtig, de middeleeuwse stadsmuren zijn nog intact.Urbino bezit vele uit kunsthistorisch oogpunt belangrijke gebouwen, w.o. het prachtige paleis der hertogen van Urbino (Palazzo Ducale) (1460-1482) in vroeg-Renaissancestijl uit roomkleurige kalksteen gebouwd, met een drie-delige loggia, fraaie torens, binnenplaats met arcaden en trappenhuis. Het dankt zijn ontstaan aan Federigo da Montefeltre, hertog van Urbino (14441482), die het Palazzo Ducale liet bouwen en evenals zijn zoon Guidobaldo (1482-1508) als maecenas voor kunstenaars en geleerden optrad, waardoor Urbino een der brandpunten van het Italiaans Renaissance-leven werd. Het bouwen van het paleis was een moeilijke opgave door de ongelijkheid van de grond. Bij de bouw van het paleis had Luciano Laurana de leiding. Zeer verfijnd is de architectuur van de binnenhof en de onovertroffen decoratie van diverse zalen. Beroemd was de bibliotheek die in 1657 naar Rome is overgebracht. In het paleis is nu het museum ondergebracht dat o.a. tapijten van Raphaël bezit en schilderijen van Piero della Francesca, P. Uccello, Justus van Gent enz.
De kathedraal, oorspronkelijk van Fr. di Giorgio, is na een aardbeving herbouwd door Valadier (eind 18de eeuw) en de S. Francesco is gerestaureerd, evenals de S. Domenico, door Vanvitelli. Buiten de stad ligt de S. Bernardino, een elegant kerkje, toegeschreven aan Fr. di Giorgio Martini. Urbino was de geboorteplaats van Bramante, Raphaël, Baroccio en de Genga’s. Het stadje bezit een uitstekende universiteit, gesticht 1596, met 1350 studenten en een technische school.
Lit.: C. Badinich, II palazzo ducale di U. (Trieste 1904); T. Hofmann, Bauten des Herzogs Federigo (1905); L. Serra, U. (Milano 1920); L. Nardini, Sunti di storia urbinate (Urbino 1921); O. T. Locchi, La prov. di Pesaro e U. (Roma 1934); J. Dennistoun, Memoirs of the Dukes of U., illustrating the Arms, Arts and Literature of Italy 1440-1639, 3 dln (London I853-’54, nieuwe uitg. 1909).
