voorstanders van een agrarisch socialisme (narodnitsjestwo), dat ca 1870 in Rusland opkwam. De narodniki, die zich zowel politiek als literair deden gelden, kwamen hoofdzakelijk voort uit de gedeclasseerde adel.
Hun theorie laat zich als volgt samenvatten:1. een ontwikkeling in de richting van een Westers kapitalisme zou in Rusland een stap achteruit betekenen en tot proletarisering van het volk (de boeren) leiden;
2. het Russische volk kan in zijn ontwikkeling naar een nieuwe maatschappij de kapitalistische phase overslaan, omdat het in zijn oude, agrarisch-communistische instellingen (de mir) reeds de sociale en zedelijke grondslagen voor die nieuwe orde bezit;
3. het is de taak van het intellect, het Russische volk zijn roeping in dezen te doen kennen.
Om die taak te volvoeren zette een aantal schrijvers zich tot de studie van het volksleven, maar vooral gingen vele jonge intellectuelen „onder het volk”. Run pogingen, de boeren het „aangeboren communisme” bewust te maken, stuitten af op de achterdocht der boeren, maar vonden te meer belangstelling bij de regering, die een scherpe vervolging tegen de volksvoorlichters instelde. Uit hun geheime organisatie Zemlja i Wolja (Grond en Vrijheid) (1862) scheidde zich in 1879 een groep Narodnaja Wolja (Volksvrijheid of Volkswil) af, onder leiding van Zjeljabow, die o.a. verantwoordelijk was voor de aanslag op Alexander II in 1881. Daardoor verloor de groep de steun van de liberalen en viel in 1884 door de meedogenloze vervolging der regering uiteen, om echter in 1894 nog weer eens te herleven. De in 1902 gevormde partij van de sociaal-revolutionnairen kan als voortzetting van de narodnitsjestwo beschouwd worden. De voornaamste vertegenwoordigers van de narodniki waren, behalve Zjeljabow: Kibaltsjitsj, Sofja Perowskaja, Wera Figner, de schrijver terrorist Stepnjak, de publicisten Lawrow en Michajlowskij en de schrijvers over het volksleven: Zlatowratskj en Gleb Oespenski.
PROF. DR J. M. ROMEIN
Lit.: Stepnjak (pseud. v. Serg. M. Krawtsjinskij), La Russia sotterranea (Milano 1882, Eng. vert.: Underground Russia, London 1883, daaruit in Ned.: Het onderaardsch Rusland, ’s-Gravenhage 1889); D. Fostman, Red Prelude. A Life of A.
I. Zhelyabov (London 1944).
