(1, economie) is een aan het Frans ontleende term waarmede de prijs wordt aangeduid waartegen effecten, wissels, munten, edele metalen en andere goederen worden verhandeld (z beurs, effectenhandel en wisselkoers). Aangezien kennis van de koers voor de handel van groter betekenis is dan de prijs van goederen die slechts individueel bepaald is, is men al vroeg tot publicatie van koersen overgegaan.
De wijze van koersnotering varieert voor de verschillende beurzen en voor de verschillende verhandelde goederen en waarden.(2, scheepvaart) is de hoek tussen de richting waarin een schip (vliegtuig) zich beweegt en de richting van de meridiaan. Naast deze zgn. ware koers onderscheidt men de magnetische koers, welke de hoek geeft tussen bedoelde bewegingsrichting en het magnetische noorden. Op het kompas sturende leest men de koers af t.a.v. het kompas-noorden, de zgn. kompaskoers. Het verschil tussen de ware en de kompaskoers wordt miswijzing (samengesteld uit variatie en kompasfout, z kompas) genoemd.
Onder koerslijn verstaat men de lijn op de kaart, welke het schip volgen wil. Koers- en verheidsrekening is de naam van het stelsel van berekeningen, nodig om uit de koers van het schip en de afgelegde afstand (verheid) het bestek d.w.z. de plaats van het schip, uitgedrukt in geografische lengte en breedte, te bepalen. De koers wordt verkregen uit de aanwijzing van het kompas (gecorrigeerd voor de miswijzing) en de verheid van die van de log. Kompas en log geven echter alleen de verplaatsing door het water; is dit laatste zelf in beweging, loopt er dus stroom, dan wordt deze factor in de berekening opgenomen. Door onvoldoende bekendheid met de loop en kracht der zeestromingen, door onvermijdelijke fouten in de waarneming van koers en verheid, blijft een onzekerheid in dit bestek bestaan, weshalve men het betitelt als „gegist bestek”. Herhaalde controle daarop is dus nodig, door peilingen van bekende punten, observatie van hemellichamen (z navigatie), als anderszins, om een zgn. „waar bestek” te krijgen. Omgekeerd wordt de koers- en verheidsrekening gebruikt om uit breedte en lengte van de afgevaren plaats en de plaats van bestemming te berekenen welke koers moet worden gestuurd en welke afstand moet worden afgelegd.
Koersafwijking
noemt men de afwijking van de gewone reiskoers op zee; soms spreekt men ook van deviatie. In Nederland kan zij verscheidene rechtsgevolgen teweegbrengen ten nadele van de vervoerder of ten nadele van de verzekerde, voor zover zij schade door vertraging of ongedekte gevaarsverhoging veroorzaakt. In Engeland gaat men veel verder: de vervoerder staat in voor de behouden aankomst der goederen en is anders in elk geval tot vergoeding gehouden, terwijl de verzekeraar ontheven is van elke verplichting. De Amerikaanse rechtspraak is geneigd deze strenge opvattingen te volgen, doch de schrijvers keuren haar vaak af.
Lit.: R. P. Cleveringa, Het nieuwe zeerecht (3de dr. 1946), blz. 407-410; A. Blussé van-Oud-Alblas, De „Hague Rules” in de Brusselsche conventie 1924 (1929), blz. 170-176; C ar ver, Carriage of goods by sea (8ste dr. 1938), §§ 287 en 292b; A. W. Knauth, Ocean Bills of Lading (2de dr. 1941), blz. 197-217; T. J. Dorhout Mees, Schadeverzekeringsrecht (2de dr., 1947), blz. 509-518.
