Het spelen met speelkaarten wordt sinds onheuglijke tijden door vele volkeren beoefend. Het is niet meer vast te stellen, waar het kaartspel ontstaan is.
Vast staat, dat vormen van kaartspelen gesignaleerd werden in oude schrifturen van Egyptenaren, Arabieren, Hindoes en Chinezen. Voor zover men kan nagaan waren speelkaarten in Europa lang onbekend; in een kroniek uit 1299 van Sandro di Pipozzo uit Venetië worden zij het eerst genoemd. Johanna, hertogin van Brabant, en haar echtgenoot Wenceslaus van Luxemburg worden op 14 Mei 1379 genoemd in verband met de aankoop van een spel speelkaarten; ten minste van dat jaar af mag men dus het bekend-zijn van kaartspelen in W.-Europa veronderstellen. In het Britse Museum (Egerton) bevindt zich een spel speelkaarten, dat in 1377 in Duitsland werd vervaardigd. Aan het einde der 14de eeuw zijn kaartspelen in W.-Europa reeds vrij algemeen. In deze jaren komen we herhaaldelijk verbodsbepalingen der overheden tegen; we kunnen dus aannemen, dat deze eerste kaartspelen vrijwel uitsluitend geluksspelen waren, die gepaard gingen met ruzies en messentrekkerij. In het begin van de 15de eeuw is er in Duitsland te Ulm en in Frankrijk te Lyon reeds een regelmatige speelkaartenindustrie.Van de oudste kaartspelen weten wij weinig of niets af. Het eerste spel dat, voor zover wij weten, aanspraken mag maken op de naam „behendigheidskaartspel” is tarok, dat in Hongarije in de 19de eeuw zéér populair werd; later is de populariteit van kaartspelen vrijwel overal in de wereld toegenomen.
Oorspronkelijk werden er in de verschillende landen vaak geheel van formaat, kleur en rangorde verschillende soorten speelkaarten gebruikt; de „Ruiter” was toen ook nog een bekende figuur in de speelkaartenwereld, welke echter vrijwel overal het veld heeft moeten ruimen voor de „Vrouw” (Eng.: Queen, Fr., Duits: Dame), die haar plaats dankt aan de Italianen, die haar het eerst in de kaartenwereld introduceerden. Heden ten dage gebruikt men vrijwel overal ter wereld speelkaarten óf in getale van 52, óf in getale van 32; de vier kleuren zijn thans vrijwel onveranderlijk: Schoppen en Klaver, de zwarte kleuren, Harten en Ruiten, de rode kleuren. De volgorde der kaarten van elke kleur is, van de hoogste af te noemen, meestal: aas, heer, vrouw, boer, 10,9,8, 7,6, 5, 4, 3, 2. De vijf hoogste kaarten van een kleur noemt men gemeenlek de „honneurs”; in de spelen van 32 kaarten ontbreken de 6, 5, 4, 3, 2.
Het is vrijwel onmogelijk alle kaartspelen op te sommen; men doet er goed aan te onderscheiden de behendigheidskaartspelen, de hazardkaartspelen en de half-hazardkaartspelen. Bij deze laatste spelen is er enig inzicht en combinatievermogen nodig om het spel goed te spelen, hoewel de geluksfactor toch een grote rol blijft vervullen.
Tot de hazard(geluks-)spelen kan men o.m. rekenen: baccarat (waarvan het chemin de fer weer een vorm is), een spel, dat in de grote speelcasino’s om vaak zeer hoge inzetten wordt beoefend, omber, één-en-twintigen, één-en-dertigen, banken (dat in veel verschillende vormen wordt gespeeld), zwikken (een typisch soldatenspel), rummy, pinachle. Op het verloop van al deze spelen kan de deelnemer vrijwel nimmer enige belangrijke invloed uitoefenen; het geluk bepaalt wie er wint.
Tot de half-hazardspelen kunnen we rekenen: poker, een veelbeoefend en vaak zéér grof spel, pandoeren, klaverjas, hartenjagen en een nieuw soort rummy-spel van Zuidamerikaanse origine, dat in Amerika zéér populair geworden is: canasta; verder nog de vele soorten gin-rummy en ook het tarokspel. Op het verloop en het resultaat van deze spelen kan de deelnemer meer of minder grote invloed uitoefenen. De geluksfactor blijft echter aanwezig en speelt meestal een grote rol. Voor de juridische aspecten van hazardspel z hazard.
Whist , de voorloper van bridge, skat, een moeilijk Duits spel en bridge zijn de spelen waarin vaak zeer hoge eisen worden gesteld aan de spelkunde der deelnemers. Patience-spel wordt meestal door slechts één persoon beoefend en bestaat uit het formeren van meer of minder moeilijke kaartcombinaties.
H. W. FILARSKI.
