Oostenrijks kunsthistoricus (Bielitz-Biala, Oostenrijks Silezië, thans Polen, 7 Mrt 1862 - Wenen 2 Jan. 1941), was de eerste, die op de betekenis van de Oriënt voor de ontwikkeling der Westerse kunst wees en publiceerde in 1901 het opzienbarende boek Orient oder Rom. Hij studeerde archaeologie en kunstgeschiedenis in Wenen en München en ondernam uitgebreide reizen naar Italië, Griekenland, Klein-Azië (Armenië), Rusland en Egypte. Van igo8-’33 was hij hoogleraar in de kunstgeschiedenis in Wenen en leider van het door hem gestichte „Institut für vergleichende Kunstforschung” aan de Weense universiteit, waar hij een nieuwe, methodische opbouw van de kunsthistorische wetenschap trachtte te grondvesten.
Zijn wetenschappelijke onderzoekingen omvatten het gehele terrein der Euraziatische kunst en de kunstuitingen der nomaden, natuur- en oervolkeren. Hij verdedigde zijn wel is waar geniale, maar te ver doorgedreven theorieën, vooral over de suprematie der Indogermaanse kunst, in talloze, felle geschriften.H. M. CRAMER
Bibi. Orient oder Rom (igoi); Kleinasien, ein Neuland der Kunstgeschichte (1903); Altai-Iran u. Völkerwanderung (1917); Die Baukunst der Armenier (1918); Die Krisis der Geisteswissenschaften (1923); Altslawische Kunst (1924); Der Norden i. d. bild. Kst Westeuropas (1926); Forschung u. Erziehung (1928); Asiens bild. Kunst (1930); Aufgang des Nordens (1936); Geistige Umkehr, Indogerm. Gegenwartstreifzüge eines Kunstforschers (1936) J Spuren indogerm. Glaubens i. d. bibl. Kst i, 1936); L’ancien art chrétien de Syrie (1936); Morgenrot u. Heidnisch werk i. d. christl. Kst (1937); Das indogerm. Ahnenerbe d. deutsch. Volkes u. d. Kunstgesch. d. Zukunft, eine Kampfschrift (Wien 1941).
Lit.: J. S., Festschrift (Klagenfurt 1932); A. Karasek-Lange, Verzeichnis d. Schriften v. Str. (1932); Friedr. Wilh. Freih. v. Bissing, Kunstforschung oder Kunstwissenschaft, eine Auseinanders. m. d. Arbeitsweise J. S., 2 dln (München 1951); M. S. Di mand, in: Ars Islamica VII, part 2 (Ann Arbor, Michigan 1940); Die deutsche Nordseele, Das Bekenntnis eines Kunstforschers (1940); Speculum, Journal of Mediaeval Studies XVII (Cambridge, Mass. 1942); P. Lemerle, in: Rev. Archéol., 6e série, tome XX, 1943.
