zijn óf het gevolg van óf gaan gepaard met afwijkingen in de hersenen. In het eerste geval hebben we te maken met aandoeningen, die zich vnl. uiten in functiestoornissen van de aangetaste gebieden der hersenen en die organische hersenziekten genoemd worden.
In het andere geval worden psychische stoornissen bedoeld, waarbij tevens afwijkingen in de hersenen voorkomen (z psychosen). Daar organische hersenziekten vaak aanleiding geven tot psychische stoornissen, zelfs als eerste ziekteverschijnsel, is het begrijpelijk dat de scheidingslijn tussen hersenziekten en geestesziekten betrekkelijk willekeurig is; zo rekent men de dementia paralytica tot de eerste en de schizophrenie tot de tweede groep, terwijl bij beide hersenafwijkingen psychische stoornissen voorkomen. Gewoonlijk rekent men de ziekten der hersenvliezen tot de hersenziekten, ook al omdat deze niet scherp te scheiden zijn. Bij meningitis (hersenvliesontsteking, zie hierna) ziet men meestal ook hersenafwijkingen, terwijl een ziekteproces van de hersensubstantie over kan gaan op de hersenvliezen. Vele hersenziekten hebben gemeenschappelijke ziekteverschijnselen bijv. epilepsie, verlammingen, gezichtsstoomissen. Uit de aard, de ontstaanswijze (plotseling of geleidelijk) en de combinatie van de verschillende verschijnselen (syndroom), het al of niet aanwezig zijn van psychische stoornissen, eventuele erfelijke factoren en lichamelijke ziekten, kan men afleiden met welke ziekte men te doen heeft. Een nauwkeurig neurologisch onderzoek is van grote waarde voor het bepalen van de plaats der aandoening.Als diagnostische hulpmiddelen kent men nog: het onderzoek van het ruggemergsvocht (liquor cerebrospinalis), röntgenonderzoek van de schedel, ventriculografie, arteriografie* en electro-encephalografie*. Een psychiatrisch onderzoek mag niet ontbreken, vooral wat betreft dementie en oligophrenie.
Daar het de laatste jaren gebleken is dat bepaalde hersenziekten tot kenmerkende stoornissen in groei, sexuele ontwikkeling e.a. endocriene functies kunnen leiden, is de kennis van deze stoornissen van groot belang voor de localisatie van het proces in de hersenen.
Men onderscheidt de volgende groepen van organische hersenziekten:
1. gezwellen van de hersenen;
2. stoornissen in de bloedsomloop van de hersenen, bijv. hersenbloeding, migraine ;
3. ontstekingen, bijv. encephalitis *, syphilis, absces;
4. vergiftigingen, bijv. alkohol*;
5. degeneratieve afwijkingen bijv. paralysis agitans, microcéphalie, hydrocéphalie (waterhoofd*), chorea* van Huntington; vele van deze aandoeningen zijn familiair en erfelijk;
6. gevolgen van mechanisch geweld, bijv. hersenschudding.
Vroeger kende men voor de meeste hersenziekten geen doeltreffende behandeling. Sinds de opkomst van de neurochirurgie is de prognose van hersengezwellen, hersenabsces e.a. aanzienlijk beter geworden.
Enkele der belangrijkste hersenziekten worden hier afzonderlijk behandeld.
A. WESSELIUS-DE CASPARIS
