is een projectiel, dat met de hand naar het doel geworpen wordt en ontstaan is uit de behoefte om op korte afstand vanuit gedekte opstellingen op een naderende vijand, of bij de aanval, achter vijandelijke dekkingen en in gedekte onderkomens vuur te kunnen brengen. Het gebruik dateert uit de 16de eeuw (grenadiers), later raakten zij in onbruik om in het begin der 20ste eeuw (Port Arthur) weer naar voren te komen.
In de loopgravenstrijd van Wereldoorlog I heeft de handgranaat als een geducht wapen in de strijd van nabij voorgoed haar plaats in de bewapening der moderne legers veroverd.De maximale worpverheid bedraagt ca 40 m, het gewicht gaat 0,7 kg niet te boven. De vorm is die van een ei, een ronde doos, een bol of een bus. Het werpen kan zowel in staande, knielende als liggende houding geschieden.
Naar de uitwerking onderscheidt men ze in:
1. defensieve, met een dikke wand en een springlading welke niet groter is dan voor een goede scherfwerking — tot op 50 m van het springpunt — benodigd en alleen te gebruiken als de werper gedekt is en
2. offensieve met een dunne metalen of bakelieten wand en een zo groot mogelijke springlading. De zeer plaatselijke werking der laatste berust vnl. op gasdruk; de morele uitwerking is groot.
Naar de ontsteking onderscheidt men:
1. Tijdhandgranaten, ontstoken bij het wegwerpen, hetzij automatisch bijv. doordat hierbij een slagpin vrijkomt, hetzij niet automatisch doordat een gekartelde trekker door een kolom wrijvingslas wordt getrokken. Door een aangebrachte vertraging springt de granaat een vaste tijd (4 a 5 sec.) daarna. Een voorbeeld is de (offensieve) Mill’s handgranaat.
2. Schokhandgranaten, voorzien van een schokbuis welke werkt bij het treffen. Deze schokbuis moet ontsteking waarborgen, onafhankelijk van de wijze waarop de granaat treft, hetgeen de inrichting ingewikkeld maakt. De buis bevat verschillende beweegbare delen en afhankelijk van de wijze van treffen gaat door de traagheid een van deze delen door en wordt het slaghoedje getroffen.
Voor bijzondere doeleinden worden naast deze explosieve ook rook-, gas en brandhandgranaten gebruikt. Naast de scherpe granaten worden zgn. halfscherpe gebruikt om bij oefeningen de werkelijkheid zo dicht mogelijk te benaderen. Zij zijn niet voorzien van een springlading, doch alleen van een slagpijpje en soms een kleine lading zwart kruit. Bij het springen ontstaan slechts weinig scherven, die reeds op korte afstand van het springpunt ongevaarlijk zijn. Het werpen wordt beoefend met geheel onschadelijke oefeningshandgranaten. De wens om de worpafstand op te voeren leidde tot het verschieten van handgranaten met behulp van het geweer (z geweergranaat). In de stellingoorlog van Wereldoorlog I zijn ook speciale werp toestellen van eenvoudige constructie in gebruik geweest.
LUIT.-KOL. IR M. BRINKGREVE
