zijn talen, die door bepaalde maatschappelijke groepen gesproken worden. Zij onderscheiden zich dus duidelijk van de dialecten, die gesproken worden in bepaalde geografische gebieden, terwijl de groepstalen een uitsluitend sociaal verschijnsel zijn.
Ook binnen de dialecten kunnen dus groepstalen optreden. De groepen, die deze talen gebruiken, zijn hoofdzakelijk die der afzonderlijke beroepen, van handwerkslieden, geleerden, kunstenaars. Deze talen onderscheiden zich vooral, doordat zij ieder beschikken over een aantal woorden en uitdrukkingen, die uitsluitend met de uitoefening van het beroep samenhangen. In hoofdzaak zijn de afwijkingen dus van lexicologische aard en van eigenlijke groeps-,,talen” kan men dus bezwaarlijk spreken. Intussen kan het voorkomen, dat de bijzondere elementen van een groep niet het gevolg zijn van het door de leden beoefende beroep, maar ook van de neiging, zich als een eigen gemeenschap van de overige leden der maatschappij af te zonderen. In sommige gevallen kunnen taboe-verschijnselen aan het ontstaan van een eigen woordenschat meegewerkt hebben, zoals bijv. in de jagers- en vissers talen.
Naast deze groepstalen bestaat nog een andere maatschappelijke differentiëring van de taal: de verschillende standen kenmerken zich door eigen spreekgewoonten, die soms de uitspraak der klanken betreffen, maar daarnaast ook vooral verschil in woordgebruik vertonen. De grens is hier minder gemakkelijk te trekken, omdat de standen zelf, vooral in de huidige samenleving, in elkaar overvloeien. Dit verschil der standentalen is echter van veel groter belang dan dat der groepstalen. Uit de laatste verrijkt de algemene taal zich slechts in enkele gevallen; Vondel heeft zijn woordenschat uitgebreid door onder het volk te gaan en daar hun eigenaardige zegswijzen af te luisteren. Maar de standentalen bewerken een voortdurende doorstroming van taalelementen, aangezien zich hier, evenals op alle andere gebieden van de volkscultuur (z volkskunde), als vaste regel laat stellen, dat de lagere standen de hogere trachten na te bootsen. Elke stand wijst wat beneden zijn niveau ligt af, maar zuigt begerig naar zich toe, wat daarboven staat.
Op het gebied der materiële cultuur, in kleding en woninginrichting openbaart zich dit het duidelijkst, maar het is ook elders waar te nemen. Beleefdheidsvormen dalen steeds lager af; zo is een titel, die eens tot het ceremonieel der hoogste standen behoorde, ten slotte algemene aanspraakvorm van het gewone volk. Het gebruik, om met nieuwjaar kaartjes te zenden, komt nu uitsluitend bij de kleine burgerij voor; zodra deze dit had overgenomen, hebben de hogere standen zich gehaast het gebruik te laten vallen. Zo gaat het ook met woorden en uitdrukkingen; zijn zij gemeengoed geworden, dan zullen zij in de hogere maatschappelijke lagen vervangen worden door nieuwe termen, die ten slotte dezelfde weg opgaan. Zo werken hier twee aan elkaar tegengestelde neigingen: enerzijds het verlangen van hogere standen zich door een bijzonder taalgebruik te onderscheiden en anderzijds de begeerte der lagere standen zich dit hogere taalgebruik toe te eigenen. Dit bewerkt, op verschillende gebieden van de woordenschat, een voortdurende vernieuwing, die in bepaalde perioden zeer snel kan gaan, in andere daarentegen langzaam.
Ook de onderste lagen van de maatschappij hebben haar eigen groepstalen, soms bijzonder afwijkend in de woordenschat, zoals in de taal der dieven en bedelaars (z argot en bargoens). Dit taalmateriaal oefent, ook al weer heel verschillend in verschillende perioden, een grote aantrekkingskracht op bepaalde groepen van intellectuelen uit, die zich van de burgerlijke maatschappij willen afscheiden (bohémiens, studenten) of ook op hogere standen, die zich aan al te grote taalnivellering willen onttrekken (z slang). De bestudering der groepstalen is heel belangrijk voor de kennis van het sociale karakter der taalontwikkeling. Dr.R B. VAN DEN BERG
