De granen (tarwe, rogge, gerst, maïs en rijst) behoren van de Oudheid af tot de belangrijkste objecten van het regionale en internationale handelsverkeer. Egyptenaren, Babyloniërs, Phoeniciërs, Grieken hielden zich reeds intensief met deze handel bezig.
In Europa ontving de graanhandel een sterke stimulans door het opkomen van de steden. Producent en consument van graan werden door de arbeidsverdeling tussen stad en platteland gescheiden; een scheiding, die door de zelfstandige handel werd overbrugd. Holland fungeerde daarbij tot aan het einde van de 18de eeuw als de centrale stapelmarkt, en putte de benodigde voorraden uit zijn zeehandel met de Oostzeelanden. Na de Napoleontische oorlogen werd Holland door Londen als centrale wereldmarkt uitgeschakeld.
Het moderne berichtenverkeer en de ontwikkeling van het vervoerswezen veroorzaakten in de 19de eeuw een principiële aantasting van het stapel(voorraad-)systeem. Het werd nl. mogelijk om zich ieder ogenblik van de stand van vraag en aanbod der gehele wereld te vergewissen en met behulp van vooruitgezonden monsters transacties af te sluiten. Reeds in de tweede helft van de 19de eeuw werd het mogelijk de aanvoeren rechtstreeks uit het productiegebied naar het consumptiegebied te dirigeren.
De graanhandel, die aanvankelijk alleen als loco-handel werd gedreven, kreeg allengs meer het karakter van leveringshandel. Uit de handel op levering ontwikkelde zich de termijnhandel in granen. (Voor deze en andere vraagstukken van handelsorganisatie en -techniek z handel).
Aan het einde van de 19de eeuw werd het zwaartepunt van de internationale graanhandel verlegd naar de V.S., en wel als gevolg van de ontsluiting der prairiegebieden. In het begin van de 20ste eeuw kwamen Canada en Argentinië mede als belangrijke exportgebieden naar voren.
De jaarlijkse verschepingen fluctueren uiteraard naar gelang van de oogstresultaten in de exporterende productiegebieden en in de importerende consumptiegebieden.
In de jaren na Wereldoorlog I werd de Europese graanproductie, mede op aandrang der regeringen, sterk uitgebreid. Zulks leidde tot verminderde vraag in de grote overzeese productiegebieden en veroorzaakte een ernstige ontwrichting van de wereldgraanhandel. Structuurveranderingen in de landbouw, als gevolg van verbeterde productiemethoden, deden na 1920 eveneens haar invloed gelden. Eén en ander leidde zowel in de V.S. als in Canada tot ingrijpende maatregelen van overheid en van georganiseerde producenten.
Federal Farm Board (1929, U.S.A.) en Canadian Cooperative Wheat Producers Ltd (1923) poogden productie en prijsvorming te beïnvloeden, doch leden ernstige fiasco’s.
Gedurende en na Wereldoorlog II wordt de internationale graanhandel wederom sterk beheerst door overheidsmaatregelen (Combined Food Board; U.N.R.R.A.; International Emergency Food Council; International Wheat Council). Sedert 1 Aug. 1949 bestaat er een internationale overeenkomst tussen 5 exporterende landen (Canada, V.S., Australië, Frankrijk en Uruguay) en 37 importlanden (w.o. Nederland), waarbij de levering van vastgestelde hoeveelheden tarwe tegen vaste prijs is gegarandeerd.
Mede onder invloed hiervan is de bewegingsvrijheid van de zelfstandige graanhandel thans sterk aan banden gelegd. De grote graanbeurzen (Chicago, New York, Winnipeg, Buenos Aires, Rosario, Londen, Liverpool, Rotterdam) hebben dientengevolge eveneens in aanzienlijke mate aan betekenis ingeboet als instrumenten voor de prijsvorming en voor de regulering van vraag en aanbod.
PROF. DR F. L. VAN MUISWINKEL
Lit.: R. L. Beukenkamp, De Wereldgraanhandel (Wageningen 1945); Commonwealth Economie Committee, Grain Crops (London 1950); J. F.
Haccou, Termijnhandel in Goederen (Leiden 1947); T. P. van der Kooij, Hollands Stapelmarkt en haar Verval (Amsterdam 1931); F. L. van Muiswinkel, De verzamelende Graanhandel in de V.S. v. Amerika, Canada en Argentinië (Haarlem 1933); H.
S. Patton, Grain Growers’ Cooperation in Western Canada (Cambridge 1928); Report of the Federal Trade Commission on the Grain Trade (Washington 1920); Jan Schilthuis, De Praktijk van den Wereldgraanhandel (Rotterdam 1918).
