noemt men een draaibare bol, die óf een voorstelling geeft van de aarde (aardglobe), óf het uitspansel voorstelt (hemelglobe). Op beide vindt men de voornaamste grote cirkels, die tot plaatsbepaling enz. dienen.
De globe vormt een uitstekend hulpmiddel, om de onderlinge ligging der landen, de onderlinge afstand der sterren, de ware en de schijnbare beweging der hemellichamen, de opvolging van dag en nacht, de wisseling der jaargetijden enz. te leren kennen. Als een globe volledig gemonteerd is, rust haar as in een koperen ring (koperen meridiaan), die rondom de gehele bol loopt en aan de ene zijde van de evenaar tot de pool in 90° is verdeeld, aan de andere zijde van de pool tot de evenaar. De globe met haar koperen meridiaan, bestemd om de geografische lengte en breedte der plaatsen op aarde of de rechte klimming en declinatie der sterren aan de hemel te bepalen, rust in een houten horizontale ring (houten horizon), die op een voetstuk bevestigd en eveneens in graden verdeeld is. Verder bevindt zich aan de Noordpool een kleine koperen wijzer, die met de globe draait en zich over een kleine in 24 uren verdeelde koperen schijf beweegt (uurcirkel), om het verschil in tijd tussen plaatsen op aarde vast te stellen, alsook een buigzame metalen strook, die in graden is verdeeld en dient om de afstand tussen twee plaatsen op aarde te bepalen, die noch op de evenaar noch op dezelfde meridiaan zijn gelegen.
Ten slotte is op het voetstuk doorgaans, tot oriëntering, een klein kompas bevestigd. Het grote voordeel van de aardglobe is gelegen in het feit, dat hierop lijnen, hoeken en oppervlakten nauwkeurig kunnen weergegeven worden, wat op een vlakke kaart nooit het geval kan zijn. Somtijds worden ook de verticale verhoudingen, hoewel steeds sterk overdreven, op de globe weergegeven, in welk geval zij reliëfglobe heet.Op hemelglobes is ook de ecliptica getekend en zijn de helderste sterren, de Melkweg en de stei renbeelden voorgesteld. Het nadeel van globes is, dat alles er zeer klein op moet weergegeven worden, daar grote globes kostbaar en moeilijk te hanteren zijn. Grote kalkglobes, waarbij men van binnen uit de voorgestelde aardoppervlakte kan zien, heten wel georama; die, welke de sterrenhemel voorstellen, noemt men planetarium.
De uitvinding van de aardglobe wordt aan Anaximander (ca 580 v. Chr.) toegeschreven. Ptolomaeus bezat in elk geval reeds een aardglobe, zoals blijkt uit zijn Almagest, en het is zeker, dat Archimedes zich bediend heeft van een planetarium.
De hemelglobe is nog ouder en werd reeds in de 4de eeuw v. Chr. door Eudoxus gebruikt. De oudste bekende globes zijn van Arabische oorsprong. Een van ca 1080 bevindt zich te Florence, een andere, afkomstig van het jaar 1225, wordt in het museum van kardinaal Borgia te Velletri bewaard.
In de 15de en 16de eeuw hebben Regiomontanus, Apianus, Gemma Frisius, Mercator e.a. zich toegelegd op de vervaardiging van globes. De beste van vroegere tijd zijn de globes van Blaeu te Amsterdam en van de Franciscaner monnik Coronelli te Venetië (gest. 1718). Laatstgenoemde vervaardigde in 1683 voor Lodewijk XIV een aardglobe met een middellijn van 3½ m en later een hemelglobe van dergelijke omvang. De beroemdste hemelglobe is die van Gottorp, op last van hertog Frederik van Holstein in 1656-1664 door Adam Olearius en door de werktuigkundige Andreas Busch uit Limburg vervaardigd en in Gottorp geplaatst, maar in 1713 naar St Petersburg overgebracht.
Zij is van koperblik en de sterren zijn voorgesteld door kleine gaten. In onze tijd geeft men de voorkeur aan kleinere aarden hemelglobes, omdat zij gemakkelijker kunnen behandeld worden. Thans heeft het fabriceren van globes te Leipzig, Berlijn, Weimar en Wenen een hoge trap van volkomenheid bereikt. Ook van de maan en van de planeet Mars bestaan thans globes.
Om de moeilijkheid te vermijden, die het beplakken van een bol oplevert, heeft men in plaats van deze ook wel een kegel genomen. Reeds werden in 1692 door Zimmerman en in 1777 door Funk te Leipzig sterrenkegels geleverd, maar zij zijn niet in zwang gekomen.
