wordt het eerst genoemd in een oorkonde van 22 Nov. 1252. Een merkwaardige rol speelde hij in de boerenopstand van 1274, die, in Kennemerland begonnen, zich over het gehele Neder-Sticht voortplantte.
Gijsbrecht stelde zich aan het hoofd der beweging. Zelfs de bisschopsstad Utrecht sloot zich aan. Maar Floris V van Holland wist met beleid en geweld de opstand te onderdrukken. Het gezag van den bisschop, den elect Jan van Nassau, hielp hij herstellen, waarna Gijsbrecht het gelag moest betalen. Bij het verdrag van 27 Oct. 1285 zag hij zich gedwongen, bijna al zijn lenen aan Floris op te dragen. Amstelland mocht hij behouden, maar bij zoenbreuk zou hij ook dit moeten afstaan. Inderdaad vervielen na de moord op Floris V (1296), waarbij Gijsbrecht betrokken was geweest, diens goederen aan de grafelijkheid. Hij vluchtte en moet kort na 1303 zijn overleden.Ten onrechte is Gijsbrecht IV de hoofdpersoon in Vondels beroemde drama. Zijn zoon Jan, die zich in 1303 van Amsterdam meester maakte, maar het volgende jaar de stad weer aan Willem III van Holland moest overgeven, behoorde eigenlijk de held van het stuk te zijn.
J. Z. KANNEGIETER
Lit.: Oppermann, Holland onder de regeering van graaf Floris V (Gids 1908, IV, p. 521); Obreen, Floris V (Gent 1907); J. C. v. d. Loos, Geschied, v. Amstelland vóór 1300 (1907)» H. Brugmans, Een en ander over de oudste geschied, van Amsterdam, Jaarb. Amstelodamum, VIII; S. Muller Fzn, De elect Jan v. Nassau, in: Schetsen uit de M.E., II (1914).
