(1) (Turks: Geliboloe), zee-en handelsstad op 40° 25' N.Br. en 26° 42' O.L.v.Gr. in het Turkse vilajet Edirne (Adrianopel), is de belangrijkste stad aan de Dardanellen. Door haar ligeing beheerst zij de weg door de Dardanellen.
De vestingwerken, in 1854 door Franse ingenieurs aangelegd tussen Boelair en de Golf van Saros, werden in 1877 aanzienlijk versterkt. De stad heeft nauwe straten, maar grote bazars, vele moskeeën, in Moorse trant gebouwde baden, vele bouwvallen en gedenktekenen van vroegere tijd, zelfs magazijnen en kelders, door Justinianus gebouwd. Er woonden tot 1912 (aardbeving!) 30 000 inw. (Turken, Grieken, Armeniërs en Israëlieten); thans telt het f1940) 12 713 zielen. Uitgevoerd worden graan, wijn, anijszaad, lijnzaad; de invoer omvat rijst, olie, leer en tabak.Het oude Kallipolis tegenover Lampsakos op de Aziatische kust en niet ver van Aegos-Potami, waar Lysander in 405 v. Chr. een beslissende overwinning behaalde, droeg vermoedelijk eerst de naam van Krithote en werd onder de nieuwe naam eerst in de tijd van de latere koningen van Macedonië vermeld. Zij was reeds vroeg de zetel van een bisschop en werd onder de Byzantijnse keizers zeer gewichtig geacht als sleutel van de Hellespont en de stapelplaats van de Italiaanse handel. Hier staken in Mrt 1190 de Kruisvaarders onder Frederik Barbarossa naar Azië over. Bij de stichting van het Latijnse keizerrijk (1204) kwam de stad onder de heerschappij van de Venetianen, werd in 1234 door keizer Johannes III Doekas Vatatzes van Nicaea veroverd, in 1306 door de Cataloniërs onder Royer-Flor bezet, na diens dood bijna geheel uitgemoord en na een langdurige belegering door de Grieken en Genuezen, na het slopen van de vestingwerken, ontruimd (1307). Zij was de eerste stad in Europa, die in handen viel van de Turken, die na hun landing (Sept. 1356) bij het slot Zimpe (Dsjemenlik) in 1357 de stad met de sterkten Konoer en Boelair veroverden onder aanvoering van Soleiman, waarna deze het volgende jaar bij Sidi-Kawak (de Plataan van de Cid) tussen de beide kastelen overleed.
De veroveraars versterkten de stad: vooral Bajazet in 1391, die haar tevens van een nieuwe haven voorzag. Gedurende de Krimoorlog stapten de Fransen er aan land en hielden haar in 1854 en 1855 bezet. In Oct. 1915 werd de stad door de Franse vloot beschoten (z Dar danellen). Bij verdrag van 14 Aug. 1923 over de zeeëngten moest Gallipoli gedemilitariseerd worden; bij het verdrag van Montreux van 10 Juli 1936 (geratificeerd op 9 Nov. 1936) verkreeg Turkije weder het recht tot versterking over te gaan.
H. A. BOMER
(2), of Kallipolis (ten tijde van Plinius als Anxa vermeld), haven- en handelsstad op 40° 4' N.Br. en 18° o' O.L.v.Gr. in de Italiaanse provincie Lecce (Terra d’Otranto), 44 km van Otranto en aan de spoorlijn Brindisi - Gallipoli, is haar naam Kallipolis (Schoonstad) verschuldigd aan haar fraaie ligging aan de Golf van Tarente op een rotsachtig eiland, dat door middel van een brug met haar voorstad Lizza op het vasteland verbonden is. Borgo, het nieuwe gedeelte, ligt op het voorgebergte. De stad, die ruim 12 000 inw. telt, is zetel van het districtsbestuur en van een bisschop. De kathedraal dateert van 1629. Uitgevoerd worden tonijnen, olie, wijn en zuidvruchten, ingevoerd cement, graan, steenkolen en fabrikaten.
H. A. BOMER
