is een heuvelstadje (295 m boven de zee) en bisschopszetel in Toscane (Italië), op 5 km ten N.O. van Florence, waarover het een heerlijk uitzicht biedt en waarmee het door een autoweg, waarlangs een reeks van villa’s, verbonden is. De plaats telt (1946) 5 600, als gemeente 11 900 inw., heeft strovlechterijen maar is bovenal doelwit van excursies, zomede geliefd zomerverblijf.
Van Etruskische oorsprong, dan het Faesulae der Romeinen, als moederstad van Florence lang een centrum terwijl „Florentia” nog in de kinderschoenen stond, onder Sulla (138-78 v. Chr.) Romeinse kolonie, voorts de plaats waar Catilina zijn troepen verzamelde en waar Stilicho in 405 n. Chr. de Goten van Radagais versloeg. Voor het eerst bisschopsstad in 492, werd Fiesole in de middeleeuwen dermate door de invallen der barbaren verzwakt, dat Florence het geheel overvleugelde om het eindelijk in 1125 te verwoesten. Het is zowel archaeologisch als kunsthistorisch van belang. Van de Etruskische stadsmuren zijn delen bewaard gebleven; uit de Romeinse tijd (Sulla-periode) zijn een theater en thermen uitgegraven; men vond verder fundamenten van een Etruskoromeinse tempel, van een Bacchustempel, zomede een groot aantal graven. De kathedraal (driebeukige zuilenbasiliek met dwarsschip) is een zeer vroeg en eenvoudig voorbeeld van de Toscaans-Romaanse stijl, begonnen 1028, sterk gerestaureerd 1883-’87, met de Salutati-kapel en het prachtige marmeren grafmonument van bisschop Leonardo Salutati, door Mino da Fiesole. Op de oude burchtheuvel ligt thans schilderachtig het Franciscanerklooster, met daarbij de S. Alessandro met 15 antieke zuilen. Terwijl het Thermenmuseum Etruskische en Romeinse stélen en as-urnen bevat, bewaart het museum Bandini o.a. terracotta’s van de Della Robbia’s en schilderijen van Florentijnse meesters, voorts twee fragmenten van de Sienese schilder Ambr. Lorenzetti. Ter zijde van de weg naar Fiesole ligt de Badia Fiesolana, een in 1028 door de Benedictijnen gesticht, en door de Augustijnen hervormd klooster. De zeer fraaie gebouwengroep is, denkelijk door een navolger van Brunelleschi in 1456-1466 gebouwd, waarbij de resten der oude fagade met schone marmerincrustatie uit de 12de eeuw behouden bleven. Tussen Florence en Fiesole ligt het S. Domenicoklooster (z Florence).Lit.: A. J. Rusconi, Fiesole (1931); O. H. Giglioli, Fiesole
(1933).
