(Fashoda), thans Kodak geheten, eertijds hoofdstad van de Boven-Nijl-provincie in de Anglo-Egyptische Soedan, ligt op 9o 55' 16' N.Br. en 32° 7' O.L.v.Gr. aan de linkeroever van de Bahr el Abiad en is in 1867 ontstaan uit Denab, de oude residentie van de Sjilloekkoningen.
Conflict van Fasjoda
(19 Sept. - 4 Nov. 1898) tussen Frankrijk en Engeland over het Boven-Nijldal. Sedert Groot-Brittannië het bezettingsrecht in Egypte uitoefende (1882), had Frankrijk niet nagelaten daartegen te protesteren. Reeds in Mrt 1895 had men te Parijs tot een zgn. economische expeditie besloten, die van Frans Congo uit trachten zou, om de noordgrens van de Congostaat heen, in de Soedan een haven aan de Boven-Nijl te bezetten. Men rekende daarbij op de spoedige ineenstorting van het Rijk van de Mahdi en op de verzekeringen van Gladstone, dat Engeland ongeïnteresseerd was ten Z. van Egypte (1885). Na enige vertragingen ging de expeditie, die uit een twintigtal Fransen en een paar honderd kleurlingen bestond en geleid werd door kapitein Marchand, in Mrt 1897 op weg en bereikte 10 Juli 1898 Fasjoda, waar de driekleur gehesen werd. Toen was echter reeds lang een aanvang gemaakt met de herovering van de Soedan door een Egyptisch leger, dat geleid werd door lord Kitchener* die, terwijl hij zuidwaarts trok, ook de Nijlspoorweg dóórtrok. Nadat op 2 Sept. de strijdkrachten van de Mahdisten bij Omdoerman volkomen verslagen waren, stelde het Britse ministerie zich onmiddellijk tegenover de Franse regering op het standpunt, dat nu al het vroegere land van de kalief rechtens het eigendom was geworden van Engeland-Egypte. 19 Sept. had de ontmoeting tussen Kitchener en Marchand plaats: de eerste eiste de plaats op, de laatste verklaarde op instructies van zijn regering te zullen wachten. Nu dreigde Engeland met oorlog en bereidde zich openlijk daarop voor. Het Franse gouvernement kon onmogelijk alles in de waagschaal stellen, wat het de laatste jaren op koloniaal gebied gewonnen had en beval de ontruiming (4 Nov.). In het volgend jaar kwam een grensregeling tussen de Franse bezittingen in West-Afrika en Brits-Egyptisch Soedan tot stand (z Delcassé). Kitchener had aan Marchand voor zijn terugweg een stoombootje aangeboden, dat hem de Nijl zou afvoeren, maar deze weigerde en verkoos de veel langere weg door Midden-Afrika.
DR J. S. BARTSTRA
Lit.: G. Hanotaux, Le partage d’Afrique: Fachoda (1908); J. S. Bartstra, Geschiedenis van het moderne Imperialisme (2de ed. 1949); M. B. Giffin, Fashoda, the Incident and its Diplom. Setting (Chicago 1930); P. Renouvin, Les origines de l’expédition de Fachoda (Rev. hist. CC, 1948, blz. 180 e.v.).
