(Emmanuel), Frans architect en kunsthistoricus (Parijs 27 Jan. 1814 - Lausanne 17 Sept. 1879), kreeg reeds in 1840 de leiding van de restauratiewerken der Ste Chapelle te Parijs. Hij heeft na de tijd van het Empire, waarin men zich uitsluitend op de voorbeelden der klassieke bouwkunst concentreerde, de ogen geopend voor de schoonheid der Franse Gothische monumenten.
Zijn kennis daaromtrent was intuïtief en is door hem vastgelegd in zijn beroemde Dictionnaire raisonné de V architecture française du Xle au XVIe siècle (10 dln, Paris 1854-1868, met reg. 1889).Zijn voornaamste werk als architect betreft de restauratie van een zeer groot aantal Gothische bouwwerken, nl. sinds 1845 de Notre Dame te Parijs (met J.B. A.Lassus), sinds 1846 de abdij van St Denis, de kathedralen van Laon, Amiens, Reims en Châlons s. Marne, de kerken te Vézelay, Poissy, Semur, de stad Carcassonne met haar ommuring, het kasteel Pierrefonds en het raadhuis te Narbonne.Bibl.: Dictionnaire raisonné du mobilier français etc. (6 dln, Paris 1854-1875); Entretiens sur l'architecture (2 dln, Paris I858-72) ; Histoire d’un hôtel de ville et d’une cathédrale (1878, vert. d. Th. Molkenboer: De gesch. v. e. stadhuis en v. e. kathedraal, 1897); Histoire de l’habitation humaine (1875); Habitations modernes, 2 dln (Paris 1877); Histoire d’un dessinateur (Paris 1879, Ned. vert. d. E. Stoop en H. v. d. Hoop, 1910). Posthuum versch.: Compositions et dessins (Paris 1884) ; Dessins inédits, 2 dln (Paris 1896); Lettres inédites (Paris 1902).
Lit.: C. Sauvageot, V. et son œuvre (1880) ; A. Saint-Paul, V. et son système archéologique (Tours 1881); R. P. J. Tutein Nolthenius, Een der onzen (Den Haag 1902); P.
Goût, V., sa vie, son œuvre, sa doctrine (1914); Ch. Rostand, V.-le-D. historien, in: Revue int. des idées (1914); P. Abraham, V. et le rationalisme médiéval (1934).
