Frans filosoof en essayist, bekend geworden onder het pseudoniem Alain (Mortagne 3 Mrt 1868), kreeg zijn wetenschappelijke vorming, die we kunnen volgen aan de hand van zijn boek Histoire de mes pensées (1936) op het lyceum Michelet, waar hij leerling was van de filosoof Jules Lagneau, voor wie hij
zijn bewondering en dank uitspreekt in Souvenirs concernant Jules Lagneau (1925), daarna op de Ecole Normale Supérieure. Hij werd leraar eerst te Lorient, waar hij als journalist voor Dreyfus in de bres sprong, dan te Rouaan, waar André Maurois o.a. zijn leerling was, vervolgens aan het lyceum Henri IV, leerlingen preparerend voor de Ecole Normale Supérieure. Sedert de oprichting was hij medewerker aan de Revue de Métaphysique et de Morale; hij schreef tot 1905 onder de schuilnaam Griton in de Dépêche de Rouen zijn beroemd geworden korte filosofische opstellen, door hem „Propos” genoemd. In Wereldoorlog I nam hij dienst als vrijwilliger, maar verborg zijn antimilitaristische gevoelens niet.
Gewond en afgekeurd hervatte hij zijn lessen aan het lyceum, waar h'j door zijn bezielend onderwijs grote invloed uitoefende, getuige het enthousiasme van zo uiteenlopende figuren als Henri Massis en Jean Prévost. Onafgebroken was hij bezig als journalist en als zelfstandig denker, zonder een eigen afgerond systeem op te bouwen. Hij trachtte een harmonie te vinden tussen de hem vertrouwde klassieke denkers, Plato bovenal, en de moderne rationele denkers Descartes, Spinoza en Kant. Vurig verdediger van de idee van het libre arbitre, legde hij sterk de nadruk op de waarde van de menselijke wil.
In later jaren heeft hij afgezien van het nauwe kader van de „Propos” en zijn ideeën verkondigd in uitgebreider essays. Zijn invloed is zeer groot.
DR R. WIARDA
Bibl.: a. Propos: Van 16 Febr. 1906 tot 1 Sept. 1914: 3098 Propos cTun Normand in de Dépêche de Rouen; Cent-Un Propos d’Alain (4 series: 1908, 1909, 1911, 1914); Vingt et un Propos d’Alain (méditations pour les non-combattants) (1915); Les Propos d’Alain (1920), 2 vol.; Propos sur l’Esthétique (1923); Propos sur le Christianisme (1924); Eléments d’une Doctrine Radicale 0925) : I-e Citoyen contre les Pouvoirs (1926) ; Sentiments, Passions et Signes (1926) ; Esquisses de l’Homme (1927) ; Propos sur le Bonheur (1928); Cent-Un Propos d’Alain, 5e série (1929); Propos sur l’Education, Rieder (1932); Propos de Littérature, P. Hartmann (1942); b. Andere werken: Quatre-vingt-un Chapitres sur l’Esprit et les Passions (1917) ; Les Marchands de Sommeil (1919) ; Système des Beaux-Arts (1920); Mars ou la Guerre jugée (1921); Lettres au Docteur Henri Mondor sur le sujet du Cœur et de l’Esprit (1924) ; Les Idées etles Ages (1927) ; La Visite au Musicien (1927) ; Les Sentiments Familiaux, Cahiers de la Quinzaine (1927); Commentaire de Charmes de Paul Valéry (1929); Entretiens au Bord de la Mer (Recherche de l’Entendement) (1930); Vingt Leçons sur les Beaux-Arts (1931); Idées (Etudes sur Platon, Aristote, Descartes, Hegel) (1932); En lisant Balzac, Les Laboratoires Martinet (1935); Lettres à Sergio Solmi sur la Philosophie de Kant (1946); Minerve ou de la Sagesse (1946); Humanités, Opuscules inédits de 1913 à 1941 (1947).
