Amerikaans romanschrijver (Chicago 14 Jan. 1896), studeerde te Harvard, ging in 1916 naar Spanje om zijn architectonische studies voort te zetten, nam dienst in het Franse, daarna in het Amerikaanse leger. Zijn eerste boek One Man’s Initiation (1917, 1920, in 1945 uitgegeven als First Encounter, met een interessant voorbericht van de schrijver) handelt over zijn ervaringen in die tijd.
Hierna volgden Three Soldiers (1921), een bundel gedichten Pushcart at the Curb (1922) en een bundel essays over Spaanse kunst en cultuur: Rosinante to the Road again (1922). Zijn roman Manhattan Transfer (1926) geeft een collectief beeld van het leven in New York in al zijn drukte en verscheidenheid. Zijn hoogtepunt bereikte hij in 1930 met The 42nd Parallel, het eerste deel van een trilogie (1919 in 1932; The Big Money in 1936; de drie delen zijn in 1938 te zamen uitgegeven als U.S.A., 2de geïllustr. uitg. in 1946), die de eerste dertig jaar van de 20ste eeuw beschrijft, waarvan het een deprimerend beeld geeft. In dit boek gebruikt Dos Passos een zeer bijzondere techniek. Een eigenlijke intrige is er niet; de basis wordt gevormd door een aantal episoden uit het leven van enige fictieve figuren, met als contrast korte biografieën van vooraanstaande bestaande personen. De achtergrond bestaat uit de „Newsreel”, krantenberichten, advertenties, songs. „The Camera Eye” geeft commentaar van de schrijver zelf.Dos Passos is zeer anti-kapitalistisch, echter niet uitgesproken socialist of communist; wel heeft bijv. het geval Sacco en Vanzetti zijn hoogste verontwaardiging gewekt, zie passages in U.S.A. en in zijn bundel reisbeschrijvingen In All Countries (1934). Van zijn hand verschenen ook enkele toneelstukken: Three Plays (1934), die met succes zijn opgevoerd. Verder noemen wij nog: Adventures of a Young Man (1939), het verhaal van een idealistische communist, die door zijn partij wordt verraden; The Ground we stand on (1941), Number One (1943), State of the Nation (1944), Tour of Duty (1946), The Grand Design (1949).
E. C. VAN DER GAAF
Lit.: W. Neuse, Die literar. Entwicklung v. J. Dos P. (Giessen 1931); S. Lewis, J. D. P.’s Manhattan Transfer (1926); J. Chamberlain, J. D. P., a biographical and critical essay (N. Y. 1939).
