Italiaans schrijver (Florence 1513 - Monsèlice Sept. 1574), was een bizarre rusteloze geest die, begonnen als monnik, later (1546-’47) in zijn vaderland een drukkerij en uitgeverij had, maar zich aldra te Venetië als corrector bij andere drukkers verhuurde. Zijn felle natuur bracht hem voortdurend in conflict met de liberatoren van zijn tijd, speciaal Aretino, tegen wie hij in zijn verhandeling Il Terremoto (De Aardbeving, 1556) giftig van leer trok.
Weinig geletterd, schreef hij met ongekend gemak werkjes van de meest uiteenlopende inhoud en vorm, een blijspel, dialogen, rustieke verzen, brieven (Pistolotti amorosi), twee Librerie, waarmee hij de grondlegger werd van de Italiaanse bibliografie, enz. Zijn beste werk is I Marmi (uitg. Venezia 1553, nieuwe ed. d. Chiòrboli, 2 dln, Bari 1928), dialogen die hij laat houden op de marmeren treden — marmi, waarvan de titel — van de Dom te Florence, en waarin over allerhand zaken, moraal, letteren, kunsten, wetenschappen, muziek gesproken wordt, zonder veel orde of algemeen plan, doch uitmuntend door de levendige wijze waarop er bijgeloof en ondeugden van de toenmalige samenleving in bestreden worden. De Marmi geven een goed denkbeeld van het leven van die dagen en vonden navolging bij Guevara en in Le Sage’s Diable boiteux. Doni is niet zonder grond wel beschouwd als een voorloper van de moderne journalistiek.MR H. VAN DEN BERGH
Bibl.: (behalve de Marmi): Lettere (Piacenza 1543); Dialoghi della Musica (Venezia 1544); Dialoghi del Disegno (ibid. 1549); La prima e seconda Libreria (ibid. 1550-’51); La Zucca (ibid. 1551-’52); La moral Filosofia (ibid. 1552); Lo Stufaiuolo (toneelstuk); La Guerra di Cipro (gedicht); La vita dell’infame Aretino (smaadschrift); Pitture (Padova 1564); Le Ville (Bologna 1566); La Sibilla (Recanati, posth. 1606).
Lit.: S. Bongi, Vita di A. F. D., inleid. b. d. uitg. der Marmi d. P. Fanfani (2 dln, Firenze 1863); Petraglione, Sulle novelle di A. F. D. (Rassegna pugliese, jg. 16, 1900); E. Chiòrboli, A. F. D., in Nuova Antologia, 1 Mei 1928.
