is de naam van vijf pausen.
Coelestinus I
(422-432) bestreed de onafhankelijkheid van de bisschoppen van Afrika, die in de synode van Carthago (426) het beroep op Rome ongeoorloofd verklaarden. Hij trad krachtdadig op in de christologische strijd in het Oosten; veroordeelde in de synode van Rome (430) het Nestorianisme en bedreigde Nestorius met de kerkelijke ban, zo hij binnen de 10 dagen zijn dwaling niet herriep. Hij gaf aan Cyrillus van Alexandrië de opdracht dit vonnis over te brengen aan Nestorius, toen patriarch van Constantinopel, en de verdere maatregelen te nemen. De oude rivaliteit tussen Alexandrië en Constantinopel speelde in deze aangelegenheid een zekere rol.
Ondertussen vaardigde de paus legaten af naar het Concilie van Ephese (431). Vóór de legaten aangekomen waren, opende Cyrillus het concilie, waarin Nestorius wegens „godslasterende leerstellingen” afgezet werd. De pauselijke legaten bevestigden bij hun aankomst de beslissing van deze eerste zitting. Hij zond tevens Germanus van Auxerre naar Engeland om er ter plaatse het Pelagianisme te bestrijden en wijdde Paladius als eerste bisschop voor het Ierse volk.
Hij richtte een schrijven tot de bisschoppen van Frankrijk, waar onder invloed van Cassianus een grote verwarring was ontstaan nopens de genadeleer van de H. Augustinus.
Lit.: Galtier, Le Centenaire d’Ephèse: Rome et le Concile. Rech. de Science Rel., t. XXI, 1931, p. 186-199.
Coelestinus (II)
Na de dood van Calixtus II kozen de kardinalen Thebald tot paus (15 Dec. 1124), die de naam Coelestinus II aannam. De Romeinse adel, welks macht versterkt was sinds de uitschakeling van de Duitse keizer stelde hiertegen kardinaal Lambertus van Ostië. Om een schisma te voorkomen verzaakte Tebald daags na zijn verkiezing vrijwillig aan het pontificaat en Lambertus onderwierp zich aan een nieuwe keuze der kardinalen en werd gekroond onder de naam Honorius II.
Coelestinus II, uit Toscane afkomstig (Guido de’ Castelli), werd kardinaal (1128) en legaat in Frankrijk (1140). Hij bestuurde slechts gedurende 6 maanden de Kerk (26 Sept. 1143 - 8 Mrt. 1144). Tijdens zijn pontificaat werd de Romeinse republiek uitgeroepen, die de burgerlijke gehoorzaamheid weigerde aan de paus. Op aanvraag van Lodewijk VII onthief hij Frankrijk van het interdict door paus Innocentius uitgesproken.
Hij werd wegens zijn begunstiging van Abélard en Arnaldus van Brescia scherp aangevallen door de H. Bernardus.
Lit.: Migne, Patrologia Latina, t. 179, c. 765; Hefele-Leclercq, Hist. des Conciles, V (1913), 1, blz. 795.
Coelestinus III
Giacinto Bobo-Orsini (Rome 1106-8 Jan. 1198), verdedigde Abélard op de synode van Sens (1140), nam als kardinaal (1144) een verzoenende houding aan tegenover Frederik Barbarossa. Op 85 jarige leeftijd tot paus gekozen (21 Mrt 1191 -8 Jan. 1198), voelde hij zich onmachtig tegenover de machtspolitiek van Hendrik VI, welke hij genoodzaakt was te kronen. Tegenover koning Philips II van Frankrijk en Alfonsus van León verdedigde hij krachtig de onverbreekbaarheid van het huwelijk. Zijn verzoek ontslag te nemen ten voordele van kardinaal Johannes van Sint Paulus, botste op algemeen verzet der kardinalen.
Lit.: Hefele-Leclercq, Hist. des Conciles, V (1913)» 2, blz. 1163 e.v.
Coelestinus IV
Goffredo Castiglioni,geb. te Milaan, werd als grijsaard tot paus gekozen onder druk der Romeinen in het eerste Conclave dat de pausengeschiedenis kende. Hij regeerde slechts 16 dagen (25 Oct. 1241 - 10 Nov. 1241), en na hem bleef de pauselijke stoel, wegens verdeeldheid van de kardinalen, gedurende 18 maanden onbezet.
Coelestinus V
Petrus van Murrone (Pietro da Morrone), geboren in het koninkrijk Napels (Isernia 1215 - Anagni ig Mei 1296), zoon van arme boeren, is de stichter van de Coelestijnen, een strenge tak van de Benedictijner orde. Na enkele jaren legde hij het bestuur der orde neer en trok zich terug als kluizenaar op de berg Morrone in de Abruzzen in een streng boeteleven. Nadat de pauselijke stoel gedurende twee jaar en drie maanden ledig had gestaan wegens verdeeldheid der kardinalen, slaagde Karel II van Anjou, koning van Napels, er in, de kardinalen te bewegen hem tot paus te kiezen (5 Juli 1294). Hij vestigde zijn residentie te Napels en stond daar volledig onder controle van Karel van Anjou.
Zonder de kardinalen te raadplegen, versterkte hij de Franse invloed door op één dag 12 kardinalen te benoemen, onder wie 7 Fransen en 3 Napolitanen. Spoedig zag de eenvoudige grijsaard zich niet opgewassen tegen de wereldse hartstochten rondom de pauselijke stoel en reeds 13 Dec. van hetzelfde jaar legde hij daarom zijn waardigheid neer (een daad, de gran rifiuto of grote verzaking, waarom Dante hem in zijn Inferno onder de lafhartigen plaatst), en trok zijn kluizenaarsgewaad weer aan. Zijn opvolger (Bonifacius VIII), vrezend voor een mogelijk schisma, hield hem echter in hechtenis in de citadel van Fumone bij zijn veste Anagni, alwaar Coelestinus in strenge boete leefde tot zijn dood. Dat Bonifacius dit einde verhaast zou hebben, is historisch weerlegd.
Hij werd met grote pracht begraven — zijn grafstede is in de Collemaggio-kerk te Aquila — en heilig verklaard in 1313. Zijn feestdag is 19 Mei.
PROF. DR FEL. RAEYMAEKERS O.GAP.
Lit.: St. Pierre Célestin et ses premiers biographes (Analecta Bollandiana, t. 16 (1897), blz. 365-487; F. Baethgen, Beiträge zur Geschichte Coelestins V (Halle 1934).
