Heilige, eigenlijk Bernardino Albizzeschi, de grote rondtrekkende prediker en religieuze hervormer der Italiaanse Renaissance (Massa Garrara 1380 Aquila 1444), studeerde letteren en rechten aan de hogeschool van Siena, waarna hij toetrad tot de orde der Minderbroeders. Hier steunde hij de hervormingsbeweging van de Observanten, welke hij over geheel Italië en ook daarbuiten verbreidde en wier vicaris-generaal hij in 1438 werd.
Zijn voornaamste taak echter heeft er in bestaan, dat hij van 1417 tot aan zijn dood in 1444, als de gevierde prediker, genodigd als om strijd door de verschillende gemeentebesturen, geheel Middenen Noord-Italië doorkruiste. Van heinde en ver stroomden de duizenden luisteraars toe, die meestal ook zorgvuldig zijn sermoenen aantekenden. Bernardinus zelf schreef zijn preken, als het ware theologische traktaten over de verschillende onderwerpen der dogmatiek, der moraal en der spiritualiteit, steeds vooraf in het Latijn, maar hij predikte altijd in het Italiaans. Zijn meesterschap van de Italiaanse taal was zo groot, dat hij nu nog geprezen wordt als een der beste taal- en letterkundigen van zijn land. Hij verbond trouwens met zijn ijver voor zuiver geloof en goede zeden een werkdadige belangstelling voor letteren, kunst en wetenschap. Met de vooraanstaande humanisten van zijn tijd onderhield hij betrekkingen en ijverde zelf voor de ontwikkeling der Renaissance. Zijn invloed blijkt niet het minst uit de veelvuldige verspreiding van zijn geschriften en opgenomen sermoenen, waarvan tientallen handschriften in de bibliotheken niet enkel van Italië maar ook van de andere Europese landen, o.a. ook in België te Brussel, Luik en Namen, nu nog bewaard zijn.PROF. DR EMMERICH BLONDEEL
Bibl.: Een critische uitgave van zijn volledige werk is thans in voorbereiding; intussen bestaan nog de ui tg. der Latijnse werken van 1591, 1635, 1650 en 1745; van de Italiaanse aantekeningen zijn er ook meerdere gedeeltelijke ui tg. door Banchi, 1880-1888; Bargellini, 1936; Pacetti, i935-*38; Cannarozzi, 1934-1940.
Lit.: Tot de beste biografieën behoren: Thureau-Dangin, Un prédicateur populaire dans lTtalie de la Renaissance (1896 en vele volg. uitg.); Hefele, Der hl. Bcrnardin von Siena (1912); Ferrers-Howell, S. Bernardino of Siena (1913); Bargellini, S. Bernardino da Siena (1933). Een waardevolle Neder!. levensbeschrijving is nog niet verschenen. In 1945 werd ter gelegenheid van het 5de eeuwfeest van den heilige, een belangrijke verzameling studies door de Hogeschool van Milaan aan hem gewijd: S. Bernardino da S., Saggi e Riccrche (Milano 1945).
Gewoonlijk wordt de H. Bernardinus afgebeeld in het Franciscaner habijt, dat tot even boven de enkels afhangt, met een scherp getekend, uitgemergeld gezicht (waarschijnlijk op portret teruggaande), met in de rechterhand een bordje, waarop, omgeven door gouden stralen (soms rode vlammen) de letters IHS voorkomen (zijn ijveren voor de godsvrucht tot de Naam van Jezus( (fraaiste voorstelling van Luigi Vivarini, Venetië, Accademia); soms bevinden zich aan zijn voeten drie mijters (geweigerde bisschoppelijke waardigheid). Vaak wordt hij voorgesteld bij Maria’s kroning. Gerard David schilderde hem als patroon van kanunnik Bernardino de Satriatis te Brugge (1500; Londen, Nat. Gallery). Zijn leven, gebeeldhouwd door Agostino d’Antonio di Duccio (1461), is voorgesteld op gevel en deuren der S.
Bernardino te Perugia. Paneel met 8 wonderen te Perugia, Pinacoteca (1495, toegeschreven aan Fiorenzo di Lorenzo); leven en verheerlijkingdoorPinturicchio in de Capella Buffalini van de kerk Aracoeli te Rome. Zijn figuur is in de 15de eeuw in Duitsland en de Nederlanden verspreid door blokdrukken. Biechtstoelfiguur (eiken) te Roermond (kathedraal; einde 17de eeuw).
