heet het wetboek voor het Byzantijnse keizerrijk, uitgevaardigd door keizer Leo Sapiens (886-912). Het bevat een Griekse bewerking van het Corpus Iuris van Justinianus; deze bewerking is samengesteld uit de oude Griekse commentaren op het Corpus Iuris uit de 6de en 7de eeuw n.
Chr. De onderdelen van het Corpus Iuris — Instituten, Digesten, Codex en Novellen — zijn in de Basilica samengesmolten, zodat vele titels der Basilica uit al deze onderdelen stukken bevatten, met dien verstande, dat Institutenfragmenten slechts schaars vertegenwoordigd zijn. De Basilica bevatten 60 boeken, die ieder in titels zijn verdeeld.De uitvaardiging van de Basilica — waarvan het jaar niet nauwkeurig vaststaat — werd voorafgegaan door die van het Prochiron, dat een beknopter overzicht van het recht beoogt te geven.
In de eeuwen na de uitvaardiging der Basilica zijn in vele handschriften aan de tekst (TÓ xelfievov) scholia toegevoegd. Ten dele zijn dit uittreksels uit de juridische literatuur van de 6de en 7de eeuw (scholia antiqua), voor een ander deel zijn het opmerkingen en verwijzingen uit de tijd na de uitvaardiging (scholia recentiora).
De Basilica zijn van kracht gebleven tot het einde van het Byzantijnse rijk (1453); intussen zijn in de latere eeuwen steeds meer in de plaats van de oorspronkelijke tekst excerpten getreden. De bekendste dezer excerpten is de Hexabiblos van Harmenopulos, die ook na de val van Constantinopel door de Christenen als wetboek werd beschouwd. Behalve deze excerpten is er op de Basilica ook anderszins een rijke juridische literatuur ontstaan, die ten dele in de scholia recentiora, ten dele afzonderlijk bewaard is gebleven; tot de laatste groep behoort de Pira van Eusthatius en de Tipucitus van Patzes, een soort wegwijzer door de Basilica.
De volledige Basilica zijn niet bewaard gebleven, maar een aanzienlijk gedeelte er van is toch door een groot aantal handschriften overgeleverd, terwijl de ontbrekende boeken veelal uit de excerpten en de scholia kunnen worden gereconstrueerd. De Basilica hebben niet zozeer belang voor de kennis van het Byzantijnse recht — zij zijn immers een bewerking van het Corpus Iuris — als wel voor de tekstcritiek van de codificatie van Justinianus. Zo ontbreken in de handschriften van de Codex Justinianus de Griekse constituties, die men dus uit de Basilica moet aanvullen. Ook voor de tekstcritiek van de Digesten zijn de Basilica onmisbaar.
Na de nog onvolledige uitgave der Basilica door Fabrotus (1647) en de publicatie van afzonderlijke boeken door Cuiacius, Ruhnkenius en anderen, hebben de gebroeders Heimbach tussen 1833 en 1850 hun vijfdelige editie tot stand gebracht, aangevuld in het zgn. Supplementum van Zachariae von Lingenthal (1846) en het deel van Mercati en Ferrini (1897). Bovendien verscheen in 1870 van de hand van C. G. E. Heimbach het 6de deel, waarin een geschiedenis der Basilica en het zgn.
Manuale Basilicorum staan. De uitgave van Heimbach, waarop reeds Zachariae scherpe critiek uitoefende, voldoet niet aan de huidige wetenschappelijke eisen.
PROF. MR H . j. SCHELTEMA
Lit.: C. W. E. Heimbach in Ersch und Gruber, Al!g. Enzycl. d. Wissensch., dl 86 (1868), blz. 312 vlg.; id. in dl 6 van de uitg. der B. (1870), blz. 107 vlg.; C.
E. Zachariae von Lingenthal, Beitr. z. Kritik u. Restitution der B., Mém. de 1’Acad. de St Petersbourg VII Série, t. XXIII, no 6 (1877); H. Peters, Die oström.
Digestenkommentare, in Ber. d. kön. Sachs. Ges. d. Wiss., Phil.-hist. KI. LXV (1913), Heft I; Lawson in Zeitschr. der Savigny-Stiftung, Rom.
Abt. (1929), blz. 202 vlg. en in Law Quarterly Review (1931). blz. 543; H. J. Scheltema in Tdschr. v. Rechtsgesch., XVI (1939), blz. 320 vlg. en XVII (1940), blz. 412 vlg.
