(1) dochter van Axiochos, geboren te Milete in Klein-Azië ± 470 v. Chr., was de vriendin, later vrouw (verm. 449) van Perikles, nadat deze zich van zijn eerste vrouw, bij wie hij twee zonen had, met haar toestemming had laten scheiden.
Aspasia was een vrouw van groot intellect met grote belangstelling in wetenschappelijke vraagstukken, zodat zij een belangrijke plaats innam in Perikles’ kring (Anaxagoras, Socrates, Phidias enz.) en grote invloed oefende op den staatsman zelf. Zijn vijanden zochten dan ook hem te treffen door haar te beschuldigen van goddeloosheid en zedeloosheid; zij werd echter vrijgesproken na verdediging door Perikles.Door de comediedichters werd zij, ten onrechte, als publieke vrouw bespot. Zij schonk Perikles een zoon (z Perikles 2).Na Perikles’ dood (429) huwde zij Lysikles, die echter spoedig stierf. Zij leefde verder te Athene, geëerd in wijsgerige kring.
Lit.: G. de Sanctis, Attis, 2a ed. (Torino 1912); The Cambridge Ancient Hist., V (Cambridge 1927), p. 427 vlg.
(2), favoriete van Cyrus den Jongere, was een dochter van Hermotimos uit Phokaia (Klein-Azië), en uit diens huis voor Cyrus’ harem geroofd. Wegens de schone kleur van haar gelaat werd zij ook Milto („Vermiljoentje”) genoemd. Cyrus gaf haar weldra de voorkeur boven zijn andere vrouwen. Toen hij bij Cunaxa gevallen was (401 v. Chr.) kwam zij in de harem van den Perzischen koning Artaxerxes. Diens zoon Darius, tot troonopvolger benoemd (362), eiste haar op. Artaxerxes maakte haar echter priesteres der godin Anaïtis, hetgeen een opstand van Darius ten gevolge had, die daarin werd gedood.
