(Madaura in Afrika 4: 125 n. Chr. - ± 185), schreef in zoet gevooisd en gekunsteld Latijn de enige volledig bewaarde Latijnse roman, Metamorphoseis (door Augustinus genoemd Asinus aureus, „Gouden Ezel”) over de pechvogel Lucius, die door zijn nieuwsgierigheid naar magie in een ezel werd veranderd, zo de boze en bonte wereld leerde kennen, maar door de genade der Egyptische godin Isis, toen alom vereerd, van de achtervolging door het noodlot werd verlost; deze laatste episode, beschreven in het elfde boek, (de voornaamste bron voor de mysteriegodsdienst van Isis) en het uitvoerige sprookje van de koningsdochter Psyche, die door heiligschennende nieuwsgierigheid haar onbekenden goddelijken bruidegom Eros verliest en na vele dolingen en boetedoeningen met hem in de hemel werd herenigd, zijn door Apuleius aan zijn voorbeeld, Lucius van Patrae (bewaard in een uittreksel van ps.
Lucianus) toegevoegd en geven aan het gehele werk een syncretistische dubbelzinnigheid van scherts en ernst.Met de ezel heeft de schrijver zich enigszins vereenzelvigd: evenals de held van zijn boek, die in het elfde deel plotseling Madaurensis heet, studeerde hij te Athene, reisde veel, was advocaat te Rome en ingewijde; nadat hij te Oea een rijke weduwe had gehuwd, moest hij zich in een (bewaarde) Apologia tegen een aanklacht van tovenarij verdedigen, enz. Van zijn hand zijn nog: Florida, bloemlezing uit voordrachten; De deo Socratis, over het daemonium van Socrates, dat als een beschermgeest wordt opgevat; De dogmate Platonis, over platonische kosmologie en ethiek, De mundo, een vertaling van het ps. aristotelische geschrift „peri kosmou”. De stijl van al deze geschriften wisselt naar gelang van het genre, waartoe zij behoren. De auteur, een kind van zijn tijd, voelt zich onweerstaanbaar tot het geheimzinnige aangetrokken en mist echte wijsgerigheid en wetenschappelijke zin.
DR G. QUISPEL
Bibl.: Uitgave R. Helm en P. Thomas 1908 e.v.; Ned. vertaling: H. Boeken, De Nieuwe Gids 1894, 1895, 1897; Over Isis: K. H. E. de Jong, diss. (Leiden 1901); Over Amor en Psyche: R.
Reitzenstein, Archiv. Rel. Wissensch. 28, 1930; Over Metamorphosen als roman: H. Riefstahl: Der Roman des Apuleius (Frankfurt a. M. 1938).
