(Canones ecclesiastici Apostolorum, gewoonlijk in de wetenschappelijke literatuur Constitutiones apostolicae genoemd) noemt men de omvangrijkste verzameling van voorschriften voor kerkrecht en cultus, die wij uit de vroege oudheid bezitten. Zij omvatten acht boeken.
Volgens boek VI, 18 : 11 zouden zij van Clemens en dus uit de 1ste eeuw afkomstig zijn en in opdracht der apostelen aan de bisschoppen en presbyters zijn gezonden. De eerste zes boeken zijn een bewerking van de Didascalia Syriaca. Boek VII is in zijn eerste helft een bewerking en aanvulling der Didachè, gevolgd door formuliergebeden en voorschriften over catechese en Doop. Boek VIII is een bewerking in 46 hoofdstukken van de Egyptische Kerkorde (Kerkorde van Hippolytus) en bevat in hoofdstukken 6-15 de oudste volledige misliturgie (de zgn. Clementijnse), die tot dusver bekend is. Hoofdstuk 47, de zgn. „Apostolische Canones” is van een andere hand dan het geheel.
Deze schrijver kent reeds het Kerstfeest op 25 Dec., dat eerst in 376 te Antiochië en bijna tachtig jaar later te Jeruzalem werd ingevoerd. De Apostolische Constituties zijn hoogstwaarschijnlijk omstreeks 380 in Syrië ontstaan. De schrijver is zeker niet orthodox. Zijn werk is door de Westerse Kerk niet aanvaard en door de Oosterse in 692 ook uitdrukkelijk verworpen op de Trullaanse Synode. Toch bleek het geheel onmisbare stof te bevatten en bleef men het in het Oosten excerperen. Een afwijkende vorm van boek VIII staat bekend als de Epitome of de Constitutiones per Hippolytum.PROF. DR J. DE ZWAAN
Lit.: F. X. Funk, Didascalia et Constitutiones Apostolorum I, II, (1905); E. Schwartz, Ueber die pseudo-apost. Kirchenordnungen (1910); B. Altaner, Patrologie (1938).
