een der leerlingen van Jezus, is de zoon van Jonas en de broeder van Petrus. Hij was visser en werd door Jezus geroepen, hem te volgen.
Volgens Johannes was hij oorspronkelijk een van de jongeren van Johannes den Doper en werd hij vóór zijn broeder Petrus door Jezus geroepen. Vandaar draagt hij in de Griekse overlevering de naam „protokletos”, d.i. de eerstgeroepene. In het Nieuwe Testament vinden wij weinig van hem vermeld. Volgens overlevering begaf hij zich door Cappadocië, Galatië en Bithynië naar Skythië, om hier het evangelie te verkondigen. In Sinope werd nog in de 9de eeuw zijn preekstoel van zwarte stenen aangewezen. Later zou hij te Patras gekruisigd zijn.
Volgens een andere sage stichtte hij de kerk te Byzantium. Zijn naamdag valt op de 30ste Nov. De Acta Andreae behoren tot de Apocriefe Handelingen, in welker verzameling of ontstaan de gnosticus Leucius Charinus de hand heeft gehad. Omstreeks 750 is Andreas de beschermheilige van Schotland geworden; volgens de legende zouden in die tijd zijn relikwieën naar St Andrews zijn overgebracht.In de beeldende kunst werd hij, gelijk de overige apostelen, reeds in de vroeg-Christelijke kunst met een Latijns kruis afgebeeld; hij behield dit langer dan de anderen; in de beeldhouwwerken der Franse kathedralen draagt hij het steeds in de hand. Eerst tegen het einde der 13de eeuw wordt zijn attribuut een X-kruis, dat sindsdien steeds Andreas-kruis zal heten. Een der vroegste voorbeelden biedt het tympaan van het Oosterportaal der kathedraal van Freiburg te Breisgau (uit omstreeks 1300). Op het eind der middeleeuwen groeit dit kruis aan en neemt ten slotte meer dan levensgrote afmetingen aan. De Andreas-legende in de Sint Franciscuskerk te Assisi is vernietigd, de meesters der glazen van Auxerre en Troyes verhaalden ze in de 14de en 15de eeuw; uitgebreid werd ze in de Barok: Guido Reni en Domenichino in Rome, S. Gregorio op de Monte Celio en S.
Andrea della Valle. Taferelen van zijn kruisiging zijn bekend van Holbein, Rubens (minstens 4 maal) en zijn Vlaamse navolgers (Boeijermans).
Lit.: E. Hennecke, Neutest. Apokryphen (2. Aufl., 1924).
