(Heinrich), sinds 1826 Ritter von Nittersdorf, Duits-Oostenrijks staatsfilosoof, economist, journalist en diplomaat (Berlijn 30 Juni 1779 - Wenen 17 Jan. 1829), studeerde 1798-1801 rechts- en staatswetenschappen te Göttingen, werd in 1805 katholiek, was in 1808 met Heinr. v. Kleist redacteur van het critische tijdschrift Der Phöbus (in facs. herdr. 1924) en in 1810 medewerker aan diens Berliner Abendblätter (idem 1925), trad in 1811 in Oostenrijkse dienst en was 1816-1827 in Metternich's reactionnaire geest werkzaam als consul-generaal te Leipzig, waar hij de Deutsche Staatsanzeiger (1816-’18) redigeerde.
In deze functie werkte hij de op economische unificatie gerichte politiek van Pruisen tegen. Zijn werken doen hem kennen als een der belangrijkste vertegenwoordigers van de Romantiek in de economie, de staatsleer en de sociologie, als een voorstander van een Christelijk-autoritair gezag en een principieel tegenstander van het individualistische Liberalisme van Ricardo en Adam Smith. Hij bestrijdt de betekenis van de concurrentie als bouwende kracht in de maatschappij, verwerpt de leer van het natuurrecht en propageert de leer van de staat als organisme. Primair stelt hij de eenheid van alle sociale elementen in de historische bepaaldheid hiervan; de staat is voor hem de totaliteit van de gezamenlijke levensverschijnselen. Hij onderging invloed van Burke, Novalis en von Gentz. Sinds ca 1920 Spann de aandacht op hem vestigde, zijn vele zijner werken herdrukt en talrijke studies aan zijn theorieën gewijd.Bibi.: Die Lehre vom Gegensatz (1804); Vorlesungen über deutsche Wiss. Lit. (Dresden 1806, herdr. d. A. Salz 1920); Die Elemente der Staatskunst, 3 dln (Leipzig 1810, herdr. d. J. Baxa, 1922, met Handschr.
Zusätze, 1926); Die Theorie der Staathaushaltung. 2 dln (1812); Versuche einer neuen Theorie des Geldes (Leipzig 1816, herdr. d. H. Lieser, 1922); Briefwechsel zwischen F. Gentz u. A. M. (Stuttgart 1859, aangev. d.
Briefe von u. an Gentz, 3 dln, i9io-’i3); Ausgew. Abhandlungen, hrsg. v. J Baxa (Jena 1921, herdr. 1931); Schriften zur Staatsphilosophie, ausgew. v. R. Köhler (München 1923).
Lit.: O .Spann, Haupttheorien der Volkswirtschaftslehre, 12de dr. (Leipzig 1923); G. v. Busse, Die Lehre vom Staat als Organismus. Krit. Unters, z. Staatsphil. A.
M.s (1928); R. Aris, Die Staatslehre A. M.s (1929); J. Baxa, A. M.s Philosophie, Ästhetik und Staatswissenschaft (Berlin 1929); Idem, A. M. (Jena 1930); E.
Ferber, Die Begründung der deutschen Landwirtschaftslehre d. A. M. (1934); E. Sasse, A. M. in Lehre u. Leben (Nürnberg 1935); A.
Matz, Herkunft u. Gestalt der A. M.sche Lehre v. Staat u. Kunst, diss. Philadelphia (1937); L.
Sauzin, A. H. M., sa vie et son oeuvre, diss. Paris (1937); H. Lang, Politische Geschichtsbilder: Metternich, Gentz, M., diss. Bern (1944).
