Rode en witte Bourgognewijnen. Departement Côte-d’Or, Frankrijk
Hoewel 80% van de 70 000 hl die jaarlijks door deze heuvelrug wordt geleverd rood is, dankt hij zijn roem voornamelijk aan de droge witte wijnen, welke afkomstig zijn van de uiterste zuidpunt, onofficieel Côte de Meursault of Côte des Blancs genaamd. In werkelijkheid worden overal in de Côte de Beaune zowel rode als witte wijnen gemaakt, die beide even bijzonder kunnen zijn.
De Côte de Beaune ligt in de zuidelijker en lagere helft van het departement Côte-d’Or. Het gebied begint bij Ladoix, niet ver van het einde van de Côte de Nuits, en strekt zich uit over een 20-tal kilometers, tot Santenay. Het dankt zijn naam aan zijn belangrijkste stad, Beaune, de ‘hoofdstad van de Bourgognewijnen’, een naam die handelaren, importeurs en exporteurs vertrouwd in de oren klinkt. Het is een makkelijke naam die zelfs door lieden die koppig volhouden geen gevoel voor het Frans te hebben, zonder moeite kan worden uitgesproken, waar andere Bourgondische herkomstbenamingen hun uiterst moeilijk lijken. Volgens een overigens nogal omstreden verhaal gaf een belangrijke Londense wijnkoper zijn leerlingen de volgende korte maar krachtige les: ‘Er bestaan 2 soorten Bourgognes, Beaune en de rest. Wij verkopen Beaunewijnen.’ Maar toch komen niet alle wijnen uit de Côte de Beaune uit Beaune.
De Côte de Beaune omvat 19 gemeenten, waarvan de wijnen variëren van doodgewoon tot onvergelijkelijk en die onder verschillende namen op de markt worden gebracht. Sommige flessen dragen slechts de naam van een uitzonderlijke cru, wat een heel nauwkeurige aanduiding is. Het betekent dat de wijn is gemaakt van druiven die alleen in de wijngaard van die naam worden gekweekt, dat hij door de autoriteiten als een van de grootste Bourgognewijnen wordt beschouwd en dat hij aan de aan die wijngaard gestelde kwaliteitsnormen voldoet. In deze categorie zijn er in de Côte de Beaune slechts 7 crus. In de hiërarchie van herkomstbenamingen komen hier vlak onder de wijnen die de naam van hun gemeente dragen, met als toenaam de naam van de wijngaard. Hun minimale kwaliteitsnormen liggen iets lager dan die van de eerder genoemde.
Het is in vele gevallen echter onmogelijk om de verschillen te zien, en heel vaak evenaren of overtreffen deze wijnen hun beroemdere keldergenoten. De kwalitatief mindere wijnen uit dit gebied worden alleen verkocht onder de naam van hun gemeente, zonder verdere toevoeging. Deze hiërarchie is geheel in overeenstemming met de algemene voorschriften van het systeem der gecontroleerde herkomstbenamingen. Toch moet altijd rekening worden gehouden met bepaalde varianten en uitzonderingen. Men komt soms een fles tegen met de term ‘Cuvée’, gevolgd door iemands naam. Dit houdt in dat de wijn afkomstig is uit de Hospices de Beaune of Het Hôpital de la Charité, en is gemaakt van druiven uit een wijngaard die door degene wiens naam op het etiket staat, aan de Hospices of het Hôpital is geschonken (→ HOSPICES DE BEAUNE).
Wanneer een dergelijke fles ten slotte bij de klant aankomt is hij doorgaans veel duurder dan een willekeurige andere van gelijke klasse, en soms zelfs te duur. De jaarlijkse veiling van de Hospices de Beaune vindt altijd plaats op de 3de zondag in november en bepaalt traditiegetrouw het prijsniveau van de hele Côted’Or. Het genot een zo goede wijn te drinken en ook nog aan liefdadigheid te hebben gedaan mag de koper van een dergelijke fles tot troost strekken. Sommige etiketten dragen de vermelding Côte de Beaune-Villages. Dat betekent dat de inhoud van die flessen een menging is van wijnen die in 2 of meer gemeenten uit dat gebied zijn geproduceerd. Het komt ook voor dat het etiket de naam van de gemeente vermeldt met als toenaam de term Côte de Beaune, die in dat geval geen speciale betekenis heeft. Deze wijnen vallen onder de categorie welke de naam van hun gemeente mogen dragen.
Zoals overal in de Bourgogne is het wat de Côte de Beaune betreft ook heel moeilijk om te generaliseren. De meeste rode wijnen zijn vrij licht, delicaat, sterk geurend en ze worden snel oud. Hier moet echter een uitzondering worden gemaakt voor de rode Corton uit de gemeente Aloxe-Corton die een edele, volle wijn is, van een schitterende en tegelijk dieprode kleur, een van de Bourgognewijnen met de langste levensduur. De witte wijnen zijn altijd droog, maar er ligt een wereld van verschil tussen de grote witte van de Corton-Charlemagne, gelegen in het uiterste noorden van dit gebied, en die van de Côte de Meursault, in het zuiden. Zelfs binnen de Côte de Meursault (geen officiële herkomstbenaming!) verschilt de Meursault duidelijk van de Puligny-Montrachet en zijn buurwijn, Chassagne-Montrachet; de eerste neigt naar een vrouwelijke verfijning terwijl de tweede de mannelijke kant uitgaat. Toch zijn ze allemaal van dezelfde druiven en grotendeels op dezelfde wijze gemaakt. Dit detail zou eigenlijk al voldoende moeten zijn om duidelijk te maken waarom de Bourgognewijnen zoveel verschillende namen hebben, want 2 wijngaarden met dezelfde druivesoort die op enkele honderden meters van elkaar liggen, produceren inderdaad geen identieke wijnen.
Moet men toch een samenvatting van de specifieke kenmerken van de wijnen uit de Côte de Beaune geven, dan kan men dit zeggen: eenmaal tot volle wasdom gekomen kunnen de witte over de hele wereld nergens worden geëvenaard; wat de rode betreft, ofschoon ze voortreffelijk zijn, worden ze overtroffen door hun broertjes uit de Côte de Nuits.
De bodemgesteldheid
Geologisch gesproken bevat de bodem 3 afzonderlijke elementen, die dateren uit de verschillende fasen van het middelste Mesozoïcum; 2 daarvan zijn echter maar van belang voor de wijn. Tot op zekere hoogte vindt men in de sectoren van Beaune en Pommard de bodem uit het Batholite-tijdperk, welke bestaat uit een harde rotslaag, bedekt met een dunne laag aarde, en soms met geelgrijze mergel. De witte mergel wordt een stuk belangrijker in de Côte de Meursault, omdat het daar de grondsoort is die het meest geschikt is voor druiven waar witte wijn van wordt gemaakt. De bodem uit het Oxford-tijdperk heeft de neiging zich op te hopen aan de voet van ijzerhoudende heuvels; de druiven die erop worden gekweekt geven rode wijnen met een uitgesproken bouquet. Naarmate men op diezelfde heuvels hogerop gaat wordt de bodem grijsachtig; het kleigehalte ervan neemt toe en de druiven die erop groeien geven na gisting wijnen van buitengewone verfijning, élégance, rijkdom en volheid, en dat alles perfect in evenwicht. De Corton is hier het beste voorbeeld van. Maar zelfs op de plaatsen waar hij het meest grijs is behoudt de bodem zijn ijzergehalte, dat de rode wijnen hun karakteristieke smaak verleent.
Uit het voorafgaande volgt, dat de kleur van de bodem zelf die van de wijn aangeeft welke op dat terrein de beste resultaten zal geven. Nergens anders ter wereld manifesteert het verschil zich op zo’n spectaculaire wijze.
Wettelijke normen
Evenals alle andere Franse wijnen met een gecontroleerde herkomstbenaming moeten ook die uit de Côte de Beaune aan bepaalde minimum normen voldoen om recht te hebben op een Appellation d’Origine Contrôlée. Deze normen variëren al naar gelang de plaats waar de druiven worden gekweekt. Slechts 7 wijngaarden hebben het recht om alleen de naam van de cru te dragen, met de vermelding Grand Cm, mits zij aan de gestelde normen voldoen. (In de hieronder volgende lijst zijn ze met een sterretje aangegeven.) De andere zijn Premiers Crus of Vins Communaux, al naar gelang ze afkomstig zijn uit de beste wijngaarden of uit een willekeurige wijngaard in de gemeente. De wijn die niet aan de gestelde normen van zijn appellation voldoet vervalt in een categorie die daar direct onder ligt. En al kan een wijn wél geklasseerd worden, hij wordt nooit en te nimmer gepromoveerd. Zonder een wijziging in de officiële klassering kan een Premier Cm nooit als Grand Cm worden verkocht, hoe voortreffelijk hij ook mag zijn. Hieronder volgt een opsomming van de normen die recht geven op een Appellation d’Origine Contrôlée.
Rode wijnen
Grands Crus
1. De wijn mag alleen worden gemaakt van de Pinot noir, Pinot Liébault en de Pinot beurot. Een maximum van 15% Pinot blanc of Chardonnay is geoorloofd, naar believen van degene die de wijn maakt.
2. De produktie mag niet boven de 35 hl/ha uit komen.
3. De wijn moet een alcoholgehalte hebben van minstens 11,5°.
Premiers Crus
1. Dezelfde dmiverassen als voor de Grands Cms.
2. De produktie mag niet boven de 40 hl/ha uit komen.
3. Minimum alcoholgehalte: 10,5°.
Witte wijnen
Grands Crus
1. Deze wijnen mogen uitsluitend van de Chardonnay (ook wel Beaunois of Aubaine genaamd) worden gemaakt.
2. Maximum produktie: 35 hl/ha.
3. Het alcoholgehalte van de wijnen moet minstens 12° bedragen.
Voor de wijnen van Batard-Montrachet, Bienvenue-Batard-Montrachet en CriotsBatard-Montrachet geldt een minimum van 11,5°.
Premiers Crus
1. Druiveras: uitsluitend de Chardonnay.
2. Maximum produktie: 40 hl/ha.
3. Minimum alcoholgehalte: 11,5°.
Vins Commumux
(Dit zijn de wijnen die met de naam van een dorp worden aangeduid.)
1. Druiveras: uitsluitend de Chardonnay.
2. Maximum produktie: 40 hl/ha.
3. Minimum alcoholgehalte: 11°.
Meest befaamde wijngaarden rode wijnen
Crus Gemeente
* Le Corton Aloxe-Corton
* Le Clos du Roi Aloxe-Corton
* Les Renardes Aloxe-Corton
* Les Chaumes Aloxe-Corton
* Les Bressandes Aloxe-Corton
Clos Saint-Jean Chassagne-Montrachet
Clos de la Boudriotte Chassagne-Montrachet
Clos Morgeot Chassagne-Montrachet
Les Vergelesses Savigny-les-Beaune
Les Marconnets Savigny-les-Beaune
Les Santenots Meursault
Les Fèves Beaune
Les Grèves Beaune
Les Marconnets Beaune
Les Bressandes Beaune
Les Clos des Mouches Beaune
Aux Gras Beaune
Les Champimonts Beaune
Les Epenots Pommard
Les Rugiens Pommard
Les Jarollières Pommard
Le Clos Blanc Pommard
Les Pézerolles Pommard
Clos-de-la-Commaraine Pommard
Les Caillerets Volnay
Les Champans Volnay
Les Fremiets Volnay
Les Angles Volnay
Meest befaamde wijngaarden witte wijnen
Crus - Gemeente
* LeMomrachet (gedeeltelijk) - Puligny-Montrachet
* LeMomrachet (gedeeltelijk)- Chassagne-Montrachet
* Chevalier-Montrachet - Puligny-Montrachet
* Batard-Montrachet (gedeeltelijk) - Puligny-Montrachet
* Batard-Montrachet (gedeeltelijk) - Chassagne-Montrachet
* Bienvenues-Batard-Montrachet - Puligny-Montrachet
* Criots-BStard-Montrachet - Chassagne-Montrachet
Les Combettes - Puligny-Montrachet
Les Pucelles - Puligny-Montrachet
Les Chalumeaux - Puligny-Montrachet
Blagny-Blanc - Puligny-Montrachet
Les Grands Ruchottes - Chassagne-Montrachet
Clos des Perrières - Meursault
Les Perrières - Meursault
Les Charmes - Meursault
Les Genevrières - Meursault
Corton Charlemagne - Aloxe-Corton
Le Corton - Aloxe-Corton
* Wijngaarden met een sterretje hebben het recht om de vermelding Grand Cru te dragen, mits zij aan de gestelde normen voldoen.
Voor de volgende wijngaarden de alfabetische lijst: → ALOXE-CORTON, → SAVIGNYLÈS-BEAUNE, → BEAUNE, → POMMARD, → VOLNAY, → CHASSAGNE-MONTRACHET, → PULIGNY MONTRACHET en → MEURSAULT.
Ook de volgende gemeenten: → PERNAND VERGELESSES, → LADODC-SERRIGNY, → CHORBYLÈS-BEAUNE, → SAINT-ROMAIN, → MONTHLBLIE, → AUXEY-DURESSES, → SAINT-AUBIN, → SANTENAY, → DEZIZE-LÈS-MARANGES, → SAMPIGNY-LÈS-MARANGES en → CHEILLY-LÈSMARANGES
