(zeetactiek, z formatie), tegenwoordig ook marsformatie genoemd, is de orde of groepering van een vlootverband bij verplaatsing zonder gevechtscontact. Het doel van de zeilorde is een defensieve opstelling te geven, waarin de schepen zo min mogelijk gevaar lopen en elkaar zoveel mogelijk ondersteunen bij een onverwachte aanval.
Daarnaast moet zij gelegenheid bieden om bij het naderen van de vijand snel en zeker over te gaan in de gewenste gevechtsformatie (zgn. ontplooien) zonder dat de onderdelen elkaar hinderen door kans op aanvaring, maskeren van vuur e.d. Dit leidt overdag meest tot een vlakformatie, waarin de schepen een klein doel bieden aan bommen en torpedo’s en ruimte hebben om individueel te kunnen manoeuvreren. Overweegt luchtgevaar, dan zullen eenheden met krachtige afweerbatterijen een cirkelscherm rond de overige leggen, terwijl lichte vaartuigen (zgn. „pickets”) op grote afstand buiten het scherm varen, om met hun radar tijdig voor aanvallen te waarschuwen.Een patrouille jachtvliegtuigen, indien beschikbaar, houdt de wacht boven het verband. Voorziet men vooral onderzeeboten, dan zal een deel der jagers „nabij bescherming” leveren, op korte afstand voor en naast het verband, met een tussenruimte van tweemaal het asdic-bereik, om de vijand te beletten door te breken en de hoofdmacht aan te vallen. Meer naar buiten stomen andere jagers, die de nadering van bovenwater varende of snuivende boten moeten voorkomen („bescherming op afstand”); beide schermen werken samen met aanvalsvliegtuigen, die over en buiten het verband patrouilleren.
De formatie moet gelegenheid laten tot „zigzaggen” en om met een grote koerswijziging van een gevaarsector vrij te sturen. In een mijnenveld zal een kiellinie nodig zijn, achter een frontformatie van mijnenvegers. Bij duisternis of slecht zicht is de kans op ontmoeting met bovenwaterschepen het grootst en „ontplooien” te riskant; alsdan wordt in de nachtelijke gevechtsformatie gevaren (z tactiek). Ten slotte is de ankerformatie niets dan een zeilformatie, die stilligt; de beschermende jagers en vliegtuigen zullen dan rondom of (op een rede) zeewaarts van het verband kruisen. Zij doen dat ook ’s nachts, wanneer een overval het gevaarlijkst is; men noemt deze vorm van bewaking nog steeds de „brandwacht” (z havenverdediging).
VICE-ADMIRAAL JHR H. A. VAN FOREEST.
