de 24ste letter van ons alphabet, is het teken voor de dubbele klank ks, dat door ons uit het Latijn is overgenomen. De Romeinen hebben het aan het Westgriekse alphabet ontleend.
Het teken f, oorspronkelijk een sisklank, die in het Phoenicische alphabet tussen de n en de o in stond, is door de Grieken aan dit alphabet ontleend ter aanduiding van de klank ks. Terwijl het bij de Oost-Grieken zijn klank en zijn plaats behield, lieten de West-Grieken het alleen als getalteken staan en namen voor de klank ks een nieuw teken, de X, aan, dat op de 24ste plaats kwam. Dit teken werd door de Oost-Grieken gebruikt voor de geaspireerde k, later voor ch. De x heeft in de meeste aan het Grieks ontleende alphabetten de klank ks behouden. De Germaanse talen gebruiken deze letter in het algemeen slechts in vreemde woorden; in Nederlandse woorden komt x bijv. niet voor, in leenwoorden (examen, exemplaar enz.) wordt hij als ks gehoord. In het Frans dient het letterteken x om zeer verschillende medeklinkers of medeklinkergroepen aan te duiden: ks in axiome, convexe-, gz in examen, Xavier; s in dix, six, Bruxelles; z in dixième, dix hommes-, als slotletter wordt x niet gehoord; choix, choux, enz. De Italianen schrijven x alleen aan het begin van enkele vreemde woorden. De Spaanse x duidt in inheemse woorden in de regel een ch aan, doch wordt in de tegenwoordige spelling meestal door 7 vervangen.
In sommige gevallen spreken de Spanjaarden de x als s uit, in vreemde woorden als ks. De Slavische talen kennen de x alleen in vreemde woorden; ook daarin wordt hij echter meestal door ks voorgesteld. In het Latijn staat de X voor denarius, omdat deze 10 as bevatte. In de algebra is x een onbekende grootheid, die gezocht moet worden. Op oude Franse munten betekent x: te Amiens geslagen. In het kanonieke recht duidt hij het eerste deel van de decretalen aan, in oudere geneeskundige geschriften staat hij voor ons.
x is aan het Karolingische minuskelschrift ontleend (X).
Afkortingen
Xe = Xenon (scheik.);
XP = het teken voor het Christusmonogram;
XP = (op telegrammen) expres payè = de expresse bestelling betaald.
