naam van enige koningen in ITALIË, waartoe o.a. behoren:
Victor Emanuel I,
koning van SARDINIË (Turijn 24 Juli 1759 - Moncalieri 10 Jan. 1824), voerde van 1792-1796 de Sardinische legers aan tegen de Franse revolutionnairen en besteeg, door abdicatie van zijn broeder Karel Emanuel, in 1802 de troon van zijn land, dat, op het eiland Sardinië na, inmiddels geheel door de Fransen was bezet. In 1814 kreeg hij het continentale deel van zijn koninkrijk terug en in 1815 zag hij dit nog uitgebreid met Genua. Hij regeerde zeer reactionnair en moest in 1821, ten gevolge van de algemene ontevredenheid, afstand van de troon doen ten behoeve van zijn broeder Karel Felix.
Lit.: A. Segré, Vittorio Emanuele I (1928).
Victor Emanuel II,
koning van SARDINIË (1849-1861) en van ITALIË (sedert 1861) (Turijn 14 Mrt 1820 - Rome 9 Jan. 1878), was de zoon van Karel Albert. Hij kreeg een militaire opvoeding in een religieus milieu, maar vernam weinig van de humaniora. In 1848 kreeg hij het bevel over een divisie en streed aan de zijde van zijn vader bijzonder dapper tegen Oostenrijk. Nadat zijn vader, na de nederlaag bij Novara in 1849, de kroon had nedergelegd, aanvaardde hij onder hachelijke omstandigheden het bewind over Sardinië. Persoonlijk onderhandelde hij met Radetzky, de Oostenrijkse generaal, en weigerde daarbij volstrekt de eenmaal gegeven grondwet in te trekken. Bij de nu gesloten vrede moest hij een grote oorlogsschatting betalen, maar dit achtte hij beter dan terugkeer tot de reactie.
Deze eerlijke houding verwierf hem de bijnaam „re galantuomo”. Met D’Azeglio en Cavour als ministers volgde hij nu geheel de liberale koers.
Het uitstekende bestuur van Sardinië, het enige welvarende land van Italië, maakte hem zeer populair op het gehele schiereiland. Bij het verdrag van 10 Apr. 1855 voegde hij zich in de Krimoorlog bij de Westerse mogendheden en keurde hij een huwelijk van zijn dochter Clotilde met prins Napoleon goed, om Frankrijk te winnen. Aldus kon de oorlog met Oostenrijk met succes gevoerd worden.
Maar doordat Napoleon zich terugtrok, was Victor Emanuel gedwongen de wapenstilstand van Villafranca te sluiten, zeer tegen de zin van Cavour, die zijn ontslag nam. In de daaropvolgende strijd om de eenheid van Italië had hij persoonlijk een groot aandeel. Hij correspondeerde met de republikeinse leiders, trok aan het hoofd van zijn troepen de Kerkelijke Staat binnen, hoewel de paus hem excommuniceerde (1860) en reikte Garibaldi in Napels de hand. Daardoor redde hij de monarchie tegenover de republikeinen: 18 Febr. 1861 werd hij tot koning van Italië uitgeroepen, onder algemene instemming. Na de nieuwe oorlog tegen Oostenrijk werd Venetië aan zijn rijk toegevoegd (1866) en 1871 kon hij zijn intocht doen te Rome. Uit vijandschap tegen de Ultramontanen voelde hij zich aangetrokken tot de Driekeizerbond.
Victor Emanuel was gehuwd met Adelheid van Oostenrijk. Na haar dood sloot hij een morganatisch huwelijk met Rosine gravin Mirafiori.
Lit.: L. Cappelletti, Storia di V. E. II e del suo regno, 3 dln (Roma 1893); G. Vicenzoni, V. E.
II, sua vita e i suoi tempi (Milano 1930); G. Lumbroso, V. E. II (Firenze 1933).
Victor Emanuel III
(Vittorio Emanuele Ferdinando Maria Gennaro), koning van ITALIË (1900-1946) en Albanië (1939-1943)) keizer van Ethiopië (1936-1943) (Napels 11 Nov. 1869 Alexandrië, Egypte, 28 Dec. 1947), enige zoon van koning Humbert I en koningin Margherita, voerde vóór zijn troonsbestijging de titel Prins van Napels.
Hij genoot een militaire opleiding en was bevelhebber van enkele legerkorpsen. Op 24 Oct. 1896 huwde hij met prinses Helena van Montenegro (8 Jan. 1873 - 28 Nov. 1952), dochter van vorst (later koning) Nicolaas I. Uit dit huwelijk werden vijf kinderen geboren, t.w. kroonprins Umberto (Humbert: 15 Sept. 1904) en de prinsessen Jolande (1 Juni 1901), Mafalda (19 Nov. 1902-27 Aug. 1944), Giovanna (13 Nov. 1907) en Maria (26 Dec. 1914). Na de dood van zijn vader (28 Juli 1900) besteeg hij de troon. Zijn belangstelling ging vnl. uit naar militaire zaken en naar de numismatiek.
Tijdens Wereldoorlog I vertoefde hij voortdurend aan de fronten, terwijl hij het bestuur aan zijn oom Ferdinand, hertog van Genua, als regent overliet. Na de nederlaag bij Caporetto (Nov. 1917) verzette hij zich tegen vredesstromingen. In Oct. 1922, toen Mussolini zijn mars naar Rome begon, weigerde de koning de staat van beleg af te kondigen en deed daardoor de staatsgreep gelukken. Hij benoemde Mussolini nu tot minister-president. Onder het fascistische regime was zijn invloed minimaal, hoewel uiterlijke eer en glorie zijn deel werden. In Mei 1936 kreeg hij de titel keizer van Ethiopië, als gevolg van de Italiaanse verovering van Abessinië.
In Apr. 1939 werd hem de koningskroon van Albanië aangeboden. Na de onderwerping van Joegoslavië door de troepen der As mocht hij een lid van zijn huis aanwijzen als koning van Kroatië (Mei 1941). Hij was een tegenstander van Italië’s deelneming aan Wereldoorlog II en toen de Geallieerden op Italiaanse bodem geland waren ging hij in overleg met een aantal generaals en politici, waaronder ook leden van de Grote Fascistische Raad, over tot afzetting en arrestatie van Mussolini, waarna hij maarschalk Badoglio tot minister-president benoemde (25 Juli 1943,,. Op 8 Sept. 1943 volgde de capitulatie van Italië, enkele uren nadat de koning aan de nieuwe Duitse gezant had verzekerd, dat Italië nooit zou capituleren. Als gevolg van de Duitse tegenmaatregelen moest hij de volgende dag met zijn familie naar Sicilië vluchten. Nadat Napels door de Geallieerden was veroverd, vestigde hij zich in deze stad.
In Oct. 1943 moest Victor Emanuel afstand doen van de titels keizer van Ethiopië en koning van Albanië. Zijn jarenlange steun aan het Fascisme had hem zwaar gecompromitteerd in de ogen der anti-fascisten en herhaaldelijk werd zijn abdicatie geëist. Op 12 Apr. 1944 droeg hij zijn praerogatieven over aan de kroonprins als stadhouder, met ingang van de dag, waarop de Geallieerden Rome zouden innemen (4 Juni). Op 9 Mei 1946 deed hij definitief afstand van de troon, in de hoop, aldus de monarchie te redden. Zijn zoon volgde hem nu op als Humbert II. Bij volksstemming van 2 Juni d.a.v. werd echter de republiek uitgeroepen.
Lit.: G. Volpe, Vittorio Emanuele III (Milano 1939).
