kardinaal en Engels staatsman (Ipswich ca 1474 - Leicester 29 Nov. 1530), was een man van nederige afkomst, die te Oxford theologie studeerde en er in slaagde de gunst te winnen, eerst van Hendrik VII en later, tijdelijk, van Hendrik VIII. Hij werd met eretitels, prebenden en waardigheden overladen en had het gebracht tot lordkanselier en kardinaal in 1515, waarbij zich in 1518 nog de benoeming tot pauselijk legaat voegde.
Zo rustte in zijn handen op ruim 40-jarige leeftijd zowel het geestelijk als wereldlijk bestuur van Engeland.Hieraan was het gevaar verbonden van overheersing van de Kerk door de staat, waardoor hij de weg voorbereidde tot het latere schisma. Zijn aspiraties naar het pausschap bij de dood van een drietal pausen gingen niet in vervulling.
In zijn buitenlandse politiek streefde hij er naar Engeland buiten de oorlog te houden, de handel uit te breiden en het rijk financieel zo sterk te maken, dat het als wereldmacht de eerste plaats zou innemen. Zijn binnenlandse politiek was er op gericht de koning tot een absoluut heerser te maken, wat hem er toe bracht de feodale macht van de adel tot grote ergernis der getroffenen zoveel mogelijk te beknotten.
De liefdesverhouding tussen Hendrik VIII en Anna Boleyn werd hem noodlottig. Toen de paus weigerde het huwelijk van de koning met Catharina van Aragon te ontbinden deed Wolsey afstand van al zijn titels en waardigheden behalve van zijn bisschoppelijke zetel in York. Het was echter te laat. De verdenking, dat hij om zijn val te voorkomen een beroep zou hebben gedaan op buitenlandse vorsten, was voor Hendrik een voldoende reden om hem in York te laten arresteren. Tijdens zijn overbrenging naar de Tower stierf hij.
H. J. J. WACHTERS
Lit.: E. L. Taunton, Th. W., Legate and Reformer (London 1902); A. Pollard, W. (London 1929); H. Belloc, W. (London 1930): G.
Cavendish, Life and Death of Th. W. (London 1938).
