Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 06-08-2022

Stippels

betekenis & definitie

noemt men kleine onverdikte plaatsen in de verdikte wanden van plantaardige cellen. Ze ontbreken alleen in enkele zeer weinig verdikte celwanden en in celwanden, die een weefsel tegen de omgeving afgrenzen (de taststippels op de ranken van Cucurbitaceeën vormen hierop een uitzondering, z klimplanten).

Waar cellen aan elkaar grenzen correspondeert de plaats der stippel aan de ene zijde van de scheidingswand steeds met die aan de andere zijde, hoezeer verder vorm en grootte kunnen verschillen. Waarschijnlijk spelen de stippels een belangrijke rol bij het stoftransport tussen de cellen, de plasmodesmen verbinden het plasma der cellen via de stippels. Het algemeenst zijn de enkelvoudige stippels tussen twee levende cellen, die uit een meestal ronde of ovale opening in de verdikkingslagen bestaan. Hierdoor ontstaat het stippelkanaal, dat in het centrum de onverdikte middenlamel, of de stippelmembraan, bevat.Een geheel ander type stippels treffen we aan in de wanden der dode geleidende elementen in het xyleem van de vaatbundels en het hout: de hofstippels. De wandverdikking buigt hier rond de opening van de middenlamel af en vormt een soort voorhof. De stippelmembraan zelf is in het centrum verdikt tot de torus, die door de onverdikte margo is omgeven. Bij gelijke druk in de cellen aan weerszijden ligt de torus vrij van de openingen in de verdikkingslagen en is stoftransport tussen de cellen mogelyk. By ongelijke druk, zoals die bijv. kan ontstaan wanneer in een der cellen lucht binnendringt, wordt de torus stevig tegen de opening in de verdikkingsmembraan aangedrukt, zodat deze wordt afgestoten. Deze functie der hofstippels is voor het ongestoorde watertransport (z waterhuishouding) zeer belangrijk. Waar geleidende elementen aan levende cellen van houtparenchym of mergstralen grenzen vindt men eenzijdige hofstippels. Terwijl bij de typische hofstippels, zoals die zeer fraai bij de Gymnospermen voorkomen, de opening rond is, is dit bij de spleetstippels niet het geval. Hier is de opening langgerekt, waarbij de twee spleten aan weerszijden van de al of niet van een torus voorziene middenlamel loodrecht op elkaar georiënteerd zijn.

< >