zijn een genre in de schilderkunst, dat het hopmanschap van een schuttersvendel, of alleen de kapiteins daarvan, uitbeeldt. Deze schutters, gekozen uit de voornaamste burgers, kwamen in de tweede helft van de 16de eeuw in drie wapens voor: de kloveniers-, handboog- en voetboogschutters.
In de 17de eeuw kregen ook de schutters kolfbussen in plaats van de bogen. Het vroegste bekende schuttersstuk is dat van Dirck Jacobsz. in het Rijksmuseum te Amsterdam (1529). Een der eerste schilders, die opdracht kreeg schuttersstukken te schilderen, was Dirck Barentsz. (schuttersstukken van 1562 en 1566, Amsterdam, Rijksmuseum). Iets geheel nieuws bracht Cornelis Cornelisz. van Haarlem, met zijn schuttersstuk van 1583. Het is veel levendiger dan de vroegere groepen, daar het niet alleen een reeks portretten naast elkaar weergeeft, doch tevens een bepaalde handeling uitbeeldt. Nieuw is het ook in dit stuk, dat de vaandrig mee is afgebeeld. Cornelis Ketel schilderde in 1588 het korporaalschap van kapitein Rosecrans en luitenant Pauw (Rijksmuseum), waarin gestreefd werd naar een overzichtelijke groepering van figuren ten voeten uit.In de 17de eeuw is een zeer groot aantal schuttersstukken geschilderd. Dikwijls zijn daarbij de schutters aan een maaltijd weergegeven. Tot de bekendste behoren die van Frans Hals te Haarlem. Te Amsterdam was een gezocht schilder van schuttersstukken Bartholomeus van der Helst, van wie het Rijksmuseum verschillende werken bezit, o.a. de Schuttersmaaltijd in de voetboogdoelen, gehouden ter ere van de Vrede van Munster. Het vermaardste schuttersstuk is wel Rembrandts zgn. Nachtwacht, dat het korporaalschap van kapitein Frans Banning Cocq voorstelt. Na de „Gouden Eeuw” heeft dit specifiek Hollandse onderwerp weinig belangstelling meer getrokken. Als uitzondering bevindt zich in het gebouw van de St Jorisdoelen te Brugge nog een schuttersstuk uit het midden van de 18de eeuw en een van de hand van Roberthe de Voogd uit 1947.
Lit.: A. Riegl, Das holländische Gruppenporträt (1ste dr., Wien 1902); W. Martin, De Holl. schilderkunst in de 17de eeuw (1935-1936).
