Engels geleerde en schrijver (Kirby Wiske in Yorkshire ca 1515 - Londen 23 Dec. 1568), studeerde te Cambridge, waar hij doordrenkt werd met de klassieke geest, die hem tot een typische Renaissance-figuur maakt. Behalve in Latijn en Grieks schreef hij echter ook in zijn moedertaal; zo was zijn werk Toxophilus, over het boogschieten, in de nationale taal gesteld (1545).
Van veel meer belang is zijn Scholemaster, geschreven in 1563, doch eerst na zijn dood gepubliceerd (1570). Dit werk is vooral merkwaardig om de moderne geest, die uit vele bladzijden spreekt, niet alleen in het verkiezen van zachtheid boven strengheid in de algemene opvoedkunde, maar ook — in het tweede gedeelte — door de verrassende meningen, die hij verkondigt omtrent het taalonderwijs. Op het gebied van de vaderlandse literatuur toont hij evenwel een kind van zijn tijd te zijn in zijn minachting voor de romances, zodat zelfs Malory’s Morted’Arthur bij hem geen genade kon vinden.Ascham stond bij voortduring in nauwe relatie tot het hof. Zijn Toxophilus bood hij aan koning Hendrik VIII aan, na diens zegevierende terugkeer van de inneming van Boulogne; hij kreeg daarvoor als beloning een jaargeld. Onder de regering van Edward VI gaf hij blijk van Protestantse gevoelens en werd hij (Jan. 1548) belast met de opvoeding van prinses Elizabeth, welke hij leidde van 1548-1550. Zowel onder Edward VI als onder Elizabeth bekleedde hij hoge ambten; van tööO-töSS reisde hij door Europa in het gevolg van den Britsen gezant Morrison; in Oct. 1559 werd hij, hoewel leek, abt van Wetwang in het bisdom York. Hij stierf aan de gevolgen van het ’s nachts werken bij open raam — midden in de winter — aan een Nieuwjaarsgedicht ter ere van koningin Elizabeth.
Bibl.: Ascham’s brieven zijn verzameld en uitgeg. in 1576 (diverse edities); opnieuw uitgeg. door William Elstob in 1703. Zijn Engelse werken zijn in 1761 door J. Bennet herdrukt met een biografie door dr Johnson. Dr Giles gaf in I864~’65 een bloemlezing der brieven uit, samen met de Toxophilus en de Scholemaster e.a. en een biografie door E. Grant (4 dln); English Works, uitgegeven door W. Aldis Wright in 1904.
Lit.: A. Katterfeld, R. A., sein Leben und seine Werke (Strassburg 1879); Weidemann, A. als Pädagog (Berlin 1900); C. Benndorf, Die englische Pädagogik im 16. Jahrhundert: Elyot, Ascham und Mulcaster (Wien 1905).
