is een beheerschapsgebied van de Verenigde Naties in Afrika, bestuurd door België, en ligt tussen 1° en 4° Z.Br., in het N. begrensd door Oeganda, in het O. en Z. door Tanganjyka Territorium en in het W. door Belgisch-Kongo. Het gebied is 54.172 km2 groot (waarvan 26.338 km2 voor Roeanda) en telt (1950) 3.914.000 inw., van wie ca 3500 Europeanen.
Vóór Wereldoorlog I was het Duits.Bodem en klimaat
Het landschap is vooral in het noordelijk gelegen Roeanda bergachtig met vulkaantoppen boven de 4000 m. De hoogste zijn de Karisimki (4705 m), de Moehavoera (4127 m) en de Visoke (3711 m). Langs de westgrens ligt in de breukgordel het hooggelegen Kiwoe-meer. In het centrum en in Oeroendi strekt zich een hoogvlakte uit met een gemiddelde hoogte van 1700 m. De bergrand langs de westgrens vormt de waterscheiding tussen Nijl en Kongo. Roeanda-Oeroendi zelf behoort grotendeels tot het stroomgebied van de Nijl.
De vulkanische bodem is in het algemeen vruchtbaar en is in gebruik als landbouw- en veeteeltgrond. Door de hoge ligging is het klimaat aangenaam en gezond. Er valt veel regen, vooral in het N. en tegen de hellingen. Het droge seizoen gaat van Mei tot Aug., maar duurt soms veel langer, zodat hongersnoden niet uitgesloten zijn.
Bevolking
Naast de hoofdbewoners, de Bahoetoe welke Bantoe-negers zijn, komen hier en daar nog kleine groepen pygmeeën voor, de Batoea. Uit het N. kwamen in de 16de eeuw lichtgekleurde Hamietische herdersvolken, die een soort adellijke bovenklasse vormen. Deze Batoetsi vertegenwoordigen ca 7 pct van de huidige bevolking en leven van veeteelt. De gemiddelde dichtheid van bevolking bedraagt bijna 72. Dit relatief hoge cijfer is aanleiding geweest tot het bestuderen van eventuele volksverhuizingen. De belangrijkste steden zijn de beide hoofdsteden Kigali en Kitega.
Nadat in 1879 de eerste missionneringspogingen mislukt waren kwam in 1898 een vaste missiepost in dit gebied tot stand. In 1927 ging de bevolking in grote groepen tot het Christendom over. Momenteel behoort bijna een millioen van de bewoners tot de R.K. godsdienst. Het onderwijs is de laatste jaren sterk verbeterd. In 1949 waren er 1666 lagere en 8 middelbare scholen met resp. in 551 en 874 leerlingen.
Middelen van bestaan
De veeteelt is zeer belangrijk en de veedichtheid groot (1 koe per 4 inw.). Dit laatste is mede een gevolg van het feit dat de inlander het vee meer ziet als een teken van rijkdom en maatschappelijk prestige dan dat hij de economische waarde onderkent. De kwaliteit van het vee is slecht; de melkgift gering. Het tienjarenplan voorziet in een ver doorgevoerde veeselectie. De inlandse landbouw levert maniok, zoete aardappelen, maïs en sorghoem. De teelt van koffie neemt snel toe.
Op een hoogte van 1500 tot 1900 m verbouwt men de soort Arabica. Er is uitvoer van het in Roeanda gedolven goud en tin. De grootste waarde in uitvoer vormen koffie, huiden, vee en sedert kort ook katoen. Zij richt zich vooral op Belgisch-Kongo, België, de Zuidafrikaanse Unie, de V.S. en Engeland.
Roeanda-Oeroendi heeft met 7805 km wegen het dichtste wegennet van Midden-Afrika. De rivieren zijn onbevaarbaar. Oesoemboera is door luchtlijnen verbonden met Brussel, Johannesburg, Nairobi en Caïro.
Bestuur
Bij de wet van 21 Aug. 1925 is het bestuur van het gebied in handen gelegd van een vice-gouverneur-generaal. Hij wordt bijgestaan door een adviescommissie. Administratief behoort Roeanda-Oeroendi tot Belgisch-Kongo, met dien verstande echter dat besluiten van de gouverneur-generaal van de Kongo door de vice-gouverneur-generaal worden bekrachtigd. Roeanda en Oeroendi vormen elk een residentie. Het inheems bestuur berust bij een sultan of Mwami. In het algemeen wordt dit bestuur intact gelaten, maar Belgische ambtenaren voeren een contrôle.
