sedert 1890 (in de tegenwoordige uitgestrektheid sinds 1896) een Brits protectoraat in Afrika, omvattende de rijken Oeganda, Onyora, Ankole en Toro, telt op 286000 km2 (1948) 4 994 000 inw., van wie 3450 Europeanen. Het protectoraat wordt in het N. begrensd door de Anglo-Egyptische Soedan, in het O. door de Britse kolonie Kenya, in het Z. door het Tanganyika Territory en in het W. door Belgisch-Kongo.
Bij het Victoria Meer is het land moerassig, in het N. en O. zijn steppen, ook oerwouden. Het klimaat is vochtig (de jaarlijkse regenval bedraagt 1270 mm); in het algemeen heerst er een hoge temperatuur (gemiddeld jaarlijks 21,4 gr. C.). Van de inheemse bevolking vormen de Baganda, d.i. de stam die aan het land zijn naam gaf, het grootste element. De Baganda of Waganda (Bantoe) zijn vermengd met de Hamietische Wahoema; zij zijn voor het merendeel thans Christenen. Naast de Bantoes omvat de inheemse bevolking nog HamietischNilotische en Soedanese elementen en enige pygmeeënstammen.
De Baganda verbouwen o.m. maïs, bataten, yams, tabak, koffie en bananen; het zijn knappe handwerkslieden. De Brits-Indiërs verbouwen vooral suikerriet. De bodem is vruchtbaar en geschikt voor katoen, koffie, tabak, oliezaden, thee e.d.; hoofdgewas is de katoen. De bosrijkdom is groot. De bodem bevat tal van delfstoffen; alleen de winning (voor export) van tin, goud, wolfram, beryllium en phosphaat is van betekenis. Handelspartners zijn het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en India.
De belangrijkste handelsplaats is Kampala. Voor het verkeer van belang (ook het transitoverkeer naar Belgisch-Kongo) is de Oeganda-spoorweg, die van Mombassa naar Kampala voert (1406 km); een lijn verbindt Kampala met Port Bell aan het Victoria Meer (11 km). Een zijtak ter lengte van 160 km leidt van Torora via Mbale en Kumi naar Soroti en geeft aldus een verbinding met belangrijke katoencentra in de Oostelijke Provincie. Stoombootdiensten worden onderhouden op het Victoria, Kioga en Albert Meer. Het wegennet heeft een lengte van 4000 km aan wegen die het gehele jaar berijdbaar zijn.Het Oeganda-protectoraat bestaat uit 4 provincies: de Noord-, Oost-, West- en de Boeganda-provincie. Het gebied staat tegenwoordig onder onmiddellijk Brits bestuur. Wel zijn de oude vormen gehandhaafd voor het bestuur van de inheemse bevolking. Aan het hoofd van het bestuur staat een Engelse gouverneur te Entebbe. In Boeganda „regeert” dan nog de koning (Kabaka) met een eerste minister (Kalikiro), een erfelijke raad uit de Wakoengoe (adel) en een grote regerende raad (Loekiko). Onder koning Sunna (18361860) kwamen de eerste Arabieren in het land.
Toen in 1877 zendelingen in het land kwamen, verbood de regerende vorst Mtesa (1860-1884) het Christendom aan te nemen. Zijn zoon Mwanga, die zijn Christelijke onderdanen nog deed ter dood brengen, liet zich later dopen en sloot verdragen, waardoor de Christenen beschermd werden.
H.A. BOMER
Lit.: H. Brendel, Die Kolonisation U.’s (1934); H.B. Thomas en R. Sott, U. (London 1936); H. B. Thomas en A.
E. Spencer, A History of U. land (1938); A. Agustoni, Die Feuertange der schwarzen Kirche (1943); A. R. Cook, U. Memories (Kampala 1946); J.
Lussac, l’Apótre de l’Ougande: le P. Lourdel (Paris 1946); E. Worthington, A Development Plan for U. (Entebbe 1949).
