(vermoedelijk Turnberry, Ayrshire, 11 Juli 1274 - Cardross 7 Juni 1329), graaf van Carrick sedert 1292, koning van Schotland sedert 1306, behoorde tot de machtige Schotse familie van die naam. Hij was zelf een kleinzoon van de Robert Bruce die in 1290 bijna tot koning van Schotland was gekozen (z Baliol, John).
In de Schotse vrijheidsoorlog van 1296-1298 (z Wallace, William) heeft hij echter maar een vrij bescheiden rol gespeeld, en in 1299 werd hij door Edward I van Engeland, met twee andere edelen, tot regent van Schotland aangesteld. Nog in 1304 hielp hij de Engelse koning in diens operaties tegen de stad Stirling. Maar in die jaren moet hij allengs zijn gewonnen voor de Schotse zaak. Zijn gedragingen begonnen de Engelsen verdacht voor te komen; doch hij was hen voor, liet zich te Scone tot koning van Schotland kronen (27 Mrt 1306) en bereidde zich voor op de komende oorlog met Engeland.
De eerste krijgsoperaties verliepen al zeer ongunstig voor hem, en reeds scheen zijn zaak verloren toen Edward I overleed (7 Juli 1307). Tegen diens onbekwame opvolger Edward II (1307-1327) kreeg Robert Bruce het gemakkelijker, en van 1307-1314 wist hij in een harde kamp, met als hoogtepunt de zegepraal van Bannockburn (24 Juni 1314), de Engelsen uit Schotland te verdrijven. Zijn machtspositie was nu stevig gevestigd. De vijandelijkheden met Engeland beperkten zich dan ook voortaan tot de traditionele grensoorlogen en het hulp verlenen aan Engelands vijanden (bijv. in 1315-1318 aan de opstandige Ieren, waarbij zelfs Edward Bruce, broeder van Robert, tot koning van Ierland werd uitgeroepen), terwijl in 1323 een wapenbestand voor 13 jaar werd gesloten.
Een verdere toenadering volgde bij de troonsbestijging van Edward III van Engeland (1327): door het verdrag van York erkende de Engelse koning de onafhankelijkheid van Schotland, en werd tevens Edwards zuster Johanna uitgehuwelijkt aan Roberts zoon David. Toen de Schotse koning op 7 Juni 1329 te Cardross (op de Clyde) overleed, werd zijn lichaam bijgezet te Dunfermline en zijn hart overgebracht naar Melrose. DR L. VOET
Lit.: H. Maxwell, Robert Bruce (1897); E. M. Barron, The scottish war of Independence (London 1914).
