Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 17-10-2024

RELIËF

betekenis & definitie

(1, beeldende kunst) is een beeldhouwwerk, waarbij de figuren slechts gedeeltelijk van de achtergrond zijn losgemaakt. Komen de figuren met minder dan het halve lichaam uit het vlak, dan spreekt men van vlakreliëf of bas-reliëf, komen zij er half uit, van half of mezzo-reliëf, komen zij er met meer dan de helft uit, van hoog- of hautreliëf. Indien de figuren door niet veel meer dan ingegrifte omtreklijnen zijn aangegeven en zich slechts enkele millimeters boven de achtergrond verheffen spreekt men van hol reliëf of relief-encreux. Deze laatste techniek was zeer gebruikelijk bij de Egyptenaren.

(2, kartografie) of kaartreliëf is een kaart waarop grotere of kleinere delen van het aardoppervlak in 3 dimensies zijn weergegeven. De kunst, zulke kaarten te vervaardigen, heet geoplastiek.

Gewoonlijk maakt men ze van gips of papier-maché, maar tegenwoordig ook van bordpapier of caoutchouc. Ter wille van de duidelijkheid wordt de hoogte dikwijls overdreven voorgesteld. Reliëfkaarten zijn vlakke kaarten, waarop door schaduwdoezeling of door kleuren het reliëfbeeld zichtbaar wordt gemaakt. Reeds in de eerste helft van de 16de eeuw maakte Paul Dox een kaart van klei; de eerste eigenlijke reliëfs dateren echter uit de 18de eeuw. Zeune vervaardigde van 1810 tot 1814 verschillende gipsen reliëfglobes, oorspronkelijk met het oog op het onderwijs aan blinden. Vooral van sommige delen van Zwitserland bezit men prachtige reliëfs.

(3, vestingbouw) heet de totale hoogte van een vestingwerk boven de bodem der gracht, dus het commandement boven de begane grond, vermeerderd met de grachtdiepte. Maquettes van vestingen, ook reliëfs genoemd (Frans:plans-reliefs), bevinden zich o.a. in het Hôtel des Invalides te Parijs. In deze belangrijke verzameling van vnl. Franse en Belgische vestingsteden, aangelegd in 1668 door Lodewijk XIV op voorstel van Louvois en tot in het eind der 19de eeuw aangevuld, komen wat Nederland betreft reliëfs voor van Bergen op Zoom en Maastricht, respectievelijk geconstrueerd in 1750 en 1752 en beide op schaal 1 : 600.

< >