Italiaans schrijver en criticus (Piacenza i Jan. 1774 Parma 14 Sept. 1848), vooral belangrijk als vrijheidsstrijder en als stijlhervormer, promoveerde in de rechten maar ging wegens liefdesleed in een Benedictijnenklooster (1797). Na de slag bij Marengo verliet hij de kloostermuren weer en bekleedde tal van onderwijsfuncties, o.a. die van docent in de letteren te Bologna en te Gesena.
Een pompeus panegyricum aan Napoleon (1807) bezorgde hem zelfs het secretariaat der Academie van Schone Kunsten te Bologna. Het herstel der pauselijke macht dreef hem evenwel uit al zijn functies en tot 1824 beoefende hij — bevriend met Vincenzo Monti — vrij de letteren, eerst te Milaan, sinds 1818 te Piacenza. Zijn in zijn geschriften onstuimig naar voren tredende vrijheidsideeën en de warmte waarmee hij voor elke materiële en morele vooruitgang opkwam — en deze metterdaad begunstigde: hij is een der pioniers van de kinderbescherming en voerde heftige strijd tegen de gewoonte om in de scholen te slaan—maakten hem bij de Oostenrijkse machthebbers steeds minder gezien. Zes jaar verbleef hij te Florence in de geestelijk hoogstaande kring van Niccolini, Gino Gapponi en het leeskabinet van Vieusseux; toen (1830) moest hij op aanstichting van de Oostenrijkers ook het liberale groothertogdom Toscane verlaten.
Tot zijn dood woonde hij daarna te Parma. In 1834 kreeg de Oostenrijkse politie nog eenmaal vat op hem, toen één zijner brieven geopend was. Hij werd gearresteerd en zat verscheiden maanden gevangen. Bovenal door zijn bezielde brieven — het belangrijkste deel van zijn overigens critisch en educatief oeuvre — heeft hij veel tot het nationale ontwaken van 1848 bijgedragen.MR H. VAN DEN BERGH
Bibl.: Elogio di Napoleone (1807); id. di Ant. Canova (1810); id. del pittore G. B. Galliadi (1811); id della musicista Maria Giorgi (1812); Istruzione a un giovane italiano per l’arte dello scrivere (1821); Discorso su una scelta di prosatori italiani (1824); La prima psiche di P.
Tenerani (1826); Ritratto di V. Monti (1830); Degli asili d’infanzia (1844). Verzam. werken (Tutte Ie Opere) uitg. d. A.
Gussalli in 14 dln (Milano 1854-65), echter goedgekeurd door de auteur alleen de uitg. in 3 dln (Firenze 1846). Bloemlezing door Chiarini (Firenze 1890).
Lit.: I. della Giovanna, P. G. e la sua dittatura letteraria (Milano 1882); G. Capasso, La giovinezza di P. G. (Torino 1896); over G.'s ballingschap en gevangenschap A.
D'Ancona, Memorie ecc. di stor. ital. dei sec. XVIII e XIX (Firenze 1914), blz. 331 vgg.; S. Fermi, Saggi giordaniani (Piacenza 1915, met uitgebr. bibliogr.); Idem, Bibliogr. delle lettere a stampa di P. G. (Firenze 1923).
