noemt men verschillende steensoorten, die, in onderscheiding met natuursteensoorten, die uit de aardkorst gedolven worden, door fabricage worden verkregen zoals baksteen, cementsteen, drijfsteen, kalkzandsteen enz.
Cemenisteen wordt vervaardigd door vermenging van zand (met of zonder toevoeging van grint) met cement. Men kan rivierzand, doch ook elk ander zand gebruiken. Enig water wordt toegevoegd. om het geheel wat samenhang te geven, waarna het mengsel wordt gedaan in vormen, die min of meer primitief zijn samengesteld. In den regel zijn op een tafel enkele vormen verenigd. De tafel is van hout, de vormen zijn van staal, de specie in de vormen wordt aangeklopt met een houten hamer (men kan het ook nalaten), door een ijzer afgestreken, waarna de stenen door een hefboom worden uitgelicht. De gevormde stenen blijven liggen op ijzeren plaatjes en worden daarmede te zamen gelegd op houten rekken, om gedurende een zeker aantal uren voorlopig te drogen. Daarna kunnen de stenen voorzichtig worden getast, doch moeten alsdan lang aan de lucht worden blootgesteld, om, evenals mortel, te verharden.
Drijfsteen uit Rijnland bestaat uit puimsteengruis en hydraulische kalk en heeft daardoor een zeer gering gewicht. In Nederland wordt deze steen zelden anders dan voor binnenmuren of vakwerk (tussen houten stijlen en regels) verwerkt en ook wel als zgn. klamp tegen buitenmuren. Zijn vastheid is niet groot, doch voldoende, het ruwe oppervlak biedt een zeer goed aanhechtingsvlak voor de mortel, terwijl de steen door zijn poreusheid een goede isolatie vormt tegen warmte en geluid.
Kalkzandsteen. De kalkzandsteenfabricage berust op het vormen van kiezelzure kalk uit een mengsel van kalk en zand. De gebluste kalk wordt onder toevoeging van zand en water (1 maatdeel kalkpoeder op 3-5 maatdelen zand) tot aardvochtige toestand dooreengemengd, daarna onder hoge druk in vormen geperst, waarna de aldus gevormde stenen met speciaal daarvoor bestemde wagens in een verhardingsketel worden gereden. In deze oven wordt stoom toegelaten, die langzaam op 8 at druk wordt gebracht. De stenen blijven gedurende 8-10 uren onder deze druk en zijn dan voor het gebruik gereed. Het formaat der stenen komt overeen met dat van de baksteen van de Waal. De kleur is wit tot lichtgrauw, door toevoeging van aardkleurstoffen kan men evenwel ook gekleurde stenen maken. De kalkzandsteen vindt in Nederland vnl. toepassing voor funderingen en binnenmuren.
Tot de kunststeen kan verder gerekend worden granito, waarvan aanrechtbladen, vensterbanken, traptreden enz. worden gemaakt. Het bestaat uit kleine stukjes marmerafval, hardsteen, graniet enz., vermengd met cement en in vormen gegoten.
J. M. LUTHMANN.
