(Ribes Grossularia) behoort tot de familie der Steenbreekachtigen. Het is een struik van 75 cm tot 1m hoog, met doornen aan de takken, welke in Noord-Azië en sommige delen van Europa in het wild voorkomt. Zij wordt om haar schraal behaarde vruchten geteeld, welke al naar de variëteit groen (Engelse witte), geel (Ruigegele), rood (Whinhams Industry) of paars (Crown Bob) zijn.
De kruisbessen worden onrijp voor de jambereiding in de fabriek en rijp voor tafelbes geplukt. De pluk van onrijpe bessen is in Nederland het belangrijkst. Zij worden in grote hoeveelheden naar Engeland uitgevoerd. De kruisbes stelt geen grote eisen aan de grond en aan de belichting. Zij wordt daarom vnl. als onderbeplanting in oudere boomgaarden aangetroffen. De plantafstand is 2 X 1½m. Algemeen wordt zij als gewone struik geteeld.
Bij uitzondering komt ze met een stammetje van 0,75 a- 1 m hoogte voor in particuliere tuinen. De vermenigvuldiging geschiedt door stekken met een hieltje (schijfje van tweejarig hout), omdat eenjarig hout te zacht is.
In 1948 waren in Nederland 416 ha aangeplant, waarvan 365 ha of 88 pct als onderteelt. Van het totaal staan 200 ha of 48 pct op Zuid-Beveland, 54 ha (13 pct) in de Over-Betuwe en verder nog wat verspreid in het land o.a. in de Bangert, West-Noord-Brabant en N.W.-Friesland. De teelt gaat achteruit. De productie bedroeg in 1948 bijna 3½ millioen kg, welke bijna 1½ millioen gulden aan de veilingen opbrachten. Hiervan werden 381 600 kg in verse toestand en 1 781 000 kg als vruchtenpulp geëxporteerd. De invoer is van geen betekenis.
Schadelijk zijn de bessenbladwesp, het kruisbessenspint, de Amerikaanse kruisbessenmeeldauw, de botrytisziekte, de roest en de bladvalziekte, waarvan de botrytisziekte en de roest nog niet goed te bestrijden zijn. De ernstigste ziekte is de Amerikaanse kruisbessenmeeldauw waartegen in 1912 de meeldauwwet werd uitgevaardigd. Hierbij waren bepaalde maatregelen dringend voorgeschreven en was het vervoer van aangetaste bessen verboden. Een bespuiting met alcalische Bourgondische pap ter sterkte van 1½pct, die in Mei, wanneer de bessen zo groot als een erwt zijn, wordt uitgevoerd, is afdoende. Overigens kan de beste bestrijding van ziekten met de jaren veranderen.
IR G. W. VAN DER HELM.
