(Khartoum of Chartum) is de hoofdstad van de gelijknamige provincie (groot 14 800 km2 met in 1948: 333 000 inw.) in de Anglo-Egyptische Soedan. De stad ligt aan de linkeroever van de Blauwe Nijl bij de samenvloeiing met de Witte Nijl, op 335 m hoogte en telt (1948) 61 800 inw.
Tegenover de stad, op de linkeroever van de Witte Nijl, ligt Omdoerman met 117 650 inw. en aan de overzijde van de Blauwe Nijl ligt de wijk Khartoem-Noord (Halfaya) met 30 850 inw., zodat het gehele stadscomplex ruim 200 000 inw. telt, grotendeels Arabieren, Egyptenaren en Negers, alsmede een aantal Europeanen. De stad ligt 690 km per spoor ten Z.W. van Port Soedan aan de Rode Zee en de afstand tot Caïro is ruim 2150 km.STADSAANLEG
De stad is in haar huidige gedaante aangelegd na 1898 volgens een ontwerp van Lord Kitchener en heeft een schilderachtig uiterlijk met haar vele stenen gebouwen, omringd door tuinen met palmen en haar vele mooie parken. De voornaamste gebouwen staan aan de 5 km lange boulevard langs de rivier. Evenwijdig hieraan loopt de Gordon Avenue, terwijl de rest van de stad in rechthoeken is verdeeld, waarbij het stratenpatroon de lijnen van de Britse „Union Jack” vertoont. Het meest imposante gebouw is het paleis van de gouverneur, waarnaast een bronzen standbeeld van generaal Gordon staat. Verder zijn er o.m. een Anglicaanse en een R.K. kathedraal, een Koptische en een Grieks-Katholieke kerk, een grote moskee, enz. Electrische tramlijnen bedienen het gehele stadscomplex. Bruggen over de Blauwe en de Witte Nijl verbinden de oude stad met Omdoerman (Mohammedaanse woestijnstad, vnl. bewoond door Soedanezen) en Khartoem-Noord (vnl. Europese stad met luxe hotels en winkels). Even ten N. van de stad is in de Witte Nijl een stuwdam gebouwd. De Gordon-universiteit en de Kitchener-hogeschool hebben verschillende wetenschappelijke instellingen naast zich. Khartoem is de grote stapelplaats voor de handel van het gehele land, terwijl de vele verbindingswegen de toegang tot de wereldmarkten mogelijk maken.
GESCHIEDENIS
In 1823 vestigden de Egyptische troepen van Mehemet Ali hier een permanent legerkamp op de smalle landtong Ras-el-Khartoem tussen de twee rivieren (Khartoem betekent in het locale Arabische dialect: olifantsslurf), die weldra uitgroeide tot een grote nederzetting en in 1830 de hoofdstad werd van de Egyptische Soedan. De stad werd zeer spoedig een belangrijk handelscentrum (ivoor, gummi, struisveren) en een grote slavenmarkt. In 1884, tijdens de Mahdistische opstand, werd generaal Gordon hierheen gezonden om de Egyptenaren uit de Soedan te evacueren, maar de Mahdi’s wisten de stad in 1885 te veroveren en brachten de commandant en de gehele bezetting om het leven. Vervolgens verwoestten de opstandelingen de gehele stad en maakten Omdoerman tot hun hoofdstad. Na de veldtocht van Kitchener werd Khartoem in 1898 weer hoofdstad van de Anglo-Egyptische Soedan, waarna de spoorwegverbindingen tot stand kwamen.
w. VAN DE BUNT
Lit.: Borellibey, La chute de Kb. (1893); Slatin Pascha, Feuer und Schwert im Sudan (1899); A. J. Arkell, Early Kb. The Excavation of an Early Occupation Site (1949).
