(Cape Town), de „Moederstad”, oudste Europese nederzetting in Zuid-Afrika. Tweede stad en tweede industriecentrum (na Johannesburg).
Hoofdstad van Kaapprovincie en wetgevende hoofdstad van de Unie (naast Pretoria als administratieve hoofdstad). Het parlement houdt te Kaapstad zitting en gedurende deze tijd bevindt zich hier ook de regering (5-6 maanden per jaar). Municipale gebied ruim 200 km2; inwoners (1946) 363 000, van wie 162 000 blanken. Met de niet-ingelijfde voorsteden:470 000 (220 000 blanken).STADSONTWIKKELING
De oude compagniesvestiging is 1652 door Jan van Riebeeck gesticht aan Tafelbaai, in een natuurlijk amphitheater tussen Tafelberg, Leeuwkop en Duivelspiek. Hier was voor de eisen van de 17de en 18de eeuw genoeg vlakke grond beschikbaar; maar in de 19de eeuw begonnen de woonwijken zich tegen de hellingen uit te breiden. Nu ontwikkelden zich weldra voorsteden westelijk en oostelijk om het bergcomplex heen. Zo ontstond een merkwaardig stadsplan: een kleine city met zeer dichte en hoge bebouwing, daarbij aansluitend de rest van de stadskern en dan twee lange uitlopers, die zich om de bergvoet slingeren. Een daarvan langs de kust naar Kampsbaai en een langs de rand van de Kaapse Vlakte (het zandgebied oostelijk van de stad) over Wijnberg en Muizenberg tot Kalkbaai. Tussen deze eindpunten is de afstand 35 km.
Niet ingelijfd is een dergelijke reeks voorsteden, die zich oostwaarts, langs de hoofdspoorlijn, ontwikkeld heeft, tot bij Bellville (ig km). De losse, open bouwwijze van de stad brengt hoge kosten mee voor straataanleg, verlichting, waterleiding, riolering enz. Het verkeer naar de voorsteden wordt bediend door drie electrische spoorlijnen en talloze busroutes. Het vroegere tramwegnet is vervangen door electrische trolleybussen.
BEVOLKING
De niet-blanke bevolking bestaat vnl. uit kleurlingen, waartoe ook de Slameiers gerekend worden, Mohammedanen van Indonesische afkomst, die voor de wet niet als Aziaten gelden. De laatste dertig jaar brachten een geleidelijke vermeerdering van de naturellen, immigranten uit de oostelijke districten. Vooral de snelle industrialisatie tijdens de oorlog heeft hun toestroming versterkt en een ernstig woningtekort meegebracht. Naast goed ingerichte municipale „locaties” ontstonden zo in de Kaapse Vlakte een aantal naturellennederzettingen van tijdelijke aard, die niet aan redelijke eisen van bewoonbaarheid voldoen.
CULTUUR
Kaapstad bezit universiteit, sterrenwacht, verschillende musea van oudheden en van beeldende kunst, bibliotheken enz. Het onderscheidt zich van andere Zuid-Afrikaanse steden door meer historische herinneringen, meer traditie. Er zijn nog heel wat gebouwen uit de 18de eeuw. Uit de 17de dateert het kasteel, het oudste
Europese bouwwerk in Zuid-Afrika, thans midden in de stad gelegen en vrij lastig voor het verkeer. Het wordt als historisch monument bewaard en dient nog steeds als militair hoofdkwartier.
HAVEN
Deze is in de laatste jaren sterk uitgebreid, waarbij een aanzienlijke landaanwinning in Tafelbaai plaatsgehad heeft. De werken zijn grotendeels door een Nederlandse firma uitgevoerd. De verschuiving van de verkeersinrichtingen, die hiermee samenhangt, zal belangrijke verbeteringen in aanleg en bebouwing van de benedenstad mogelijk maken. Het drukke havenverkeer is een mooi voorbeeld van geografische inertie. Hoewel Durban gunstiger gelegen is tegenover het binnenland en de oudere haven boven het hoofd is gegroeid, heeft deze zich toch zeer goed gehandhaafd.
PROF. DR P. SERTON
Lit.: I. W. van Tonder, Van Riebeeck se stad (Kaapstad 1950).
