een gemeente in Friesland, telt op een oppervlakte van 13 425 ha (1950) 24 057 inw., van wie (1947) 50 pct Prot., 4 pct R.K. en 46 pct zonder kerk. gezindten, omvat de hoofdplaats Heerenveen (met 10 506 inw.) en vele andere dorpen zoals Terband (720 inw.), Luintjeberd (663 inw.), Tjalleberd (780 inw.), Gersloot (465 inw.), Benedenknijpe (605 inw.), Bovenknijpe (588 inw.), Hoornsterzwaag (1691 inw.), Jubbega-Schurega (2914 inw.), Oudehorne (1162 inw.), Nieuwehorne (915 inw.), Oranjewoud (564 inw.ï, Nieuweschoot (359 inw.), Oudeschoot (950 inw.).
De bodem bestaat vnl. uit zand- en veengrond, waarop veehouderij (95 pct van de cultuurgrond is grasland), hoofdmiddel van bestaan is. Ook bevat de gemeente nog grote oppervlakten bos. Heerenveen bestaat dus in hoofdzaak van veeteelt, nijverheid en handel en van veenderij; de nijverheid omvat behalve die van de hoofdplaats Heerenveen vnl. zuivelindustrie.
De plaats Heerenveen ligt aan de spoorlijn Leeuwarden - Meppel. Oorspronkelijk was de veenderij hoofdbron van bestaan, thans zijn het handel, nijverheid (cement, hout, vet, confectie, machines, kachels, rijwielen, dakpannen, kalk, schaatsen, kapokbewerking, enz.) en scheepvaart. Aan historische gebouwen bezit de plaats de Crachstate (1647) en het raadhuis der voormalige gemeente Schoterland (1640).
De opkomst van Heerenveen dagtekent uit de tijd van keizer Karel V, toen in 1551 de,,heeren” Pieter van Dekama, Cuick en Foyts daar veengronden aankochten en met de ontginning een aanvang maakten, waartoe een kanaal (de Heerensloot) werd gegraven. Ter plaatse waar dit kanaal de oude hoofdweg naar Zevenwolden doorsneed, ontstond een buurt, welhaast een vlek: sedert 1613 een kerkdorp; reeds in het midden der 17de eeuw had het vlek de grootte van „een goede stad”. Als zetel van de N.H. classis Zevenwolden werd Heerenveen enigszins de hoofdplaats van dat kwartier en door zijn marktverkeer stelde het de andere dorpen der streek in de schaduw. In de Franse tijd werd Heerenveen zetel van een rechtbank en een belasting-administratie. De rechtbank werd in 1923 opgeheven; momenteel is er alleen nog een kantongerecht.
