Duits wijsgeer, psycholoog en physicus (Gross-Särchen, Niederlausitz, 19 Apr. 1801 - Leipzig 18 Nov. 1887), hoogleraar in de natuurkunde (1834-1840), later in de filosofie te Leipzig, legde zich zowel op exactwetenschappelijk onderzoek als op soms enigszins avontuurlijke metaphysische bespiegelingen toe. In de eerste zin is hij de grondlegger van de experimentele psychologie of psychophysica en eveneens van de experimentele aesthetica.
In de psychophysica is bijv. van hem bekend de wet van Weber-Fechner. Tussen het psychische en het physische heerst volgens Fechner een parallélisme, waarbij de materiële zijde slechts verschijning is van de andere, de psychische werkelijkheid (psychisch monisme). Volgens hem zijn ook de aarde, de planten en de planeten bezield (panpsychisme) ; van al deze bewustzijnseenheden is God de meest omvattende, in wie alles is (panentheïsme). De Nederlandse geleerde G. Heymans* is door hem sterk beïnvloed. DR J. J. POORTMAN
Bibl.: Das Büchlein vom Leben nach dem Tode (1836; Ned. vert. 1905) ; Nanna oder über das Seelenleben der Pflanzen (1848) ; Zendavesta oder über die Dinge des Himmels und des Jenseits (3 dln, 1851); Elemente der Psychophysik (2 dln, 1860, 3de dr. 1907) 5 Über die Seelenfrage (1861); Vorschule der Ästhetik (2 dln, 1876); Die Tagesansicht gegenüber der Nachtansicht (1879); Über die psychischen Massprinzipien und das Webersche Gesetz (in Philos. Stud. 1887); en andere; Auswahl (O. Richter) 1908. Onder het pseudoniem Dr Mises schreef Fechner verder enkele humoristisch-satirische geschriften (herdrukt in Kleine Schriften 1875), o.a. Vergleichende Anatomie der Engel (1825, Ned. vert. 1911).
Lit.: J. E. Kuntze, G. Th. F. (1892); K. Lasswitz, G. Th. F. (1896, 3de dr. 1910); W. Wundt, G. Th. F. (1901); W. James. Ä pluralistic Universe, Hfdst. IV (1909); G. J. P. J. Bolland, Schelling, Hegel, Fechner en een nieuwere theosophie (1910 en in: Zuivere Rede); P. v. d. Eist, G. Th. F. (Baam 1921); H. Adolph, Die Weltanschauung F.’s (Stuttg. 1923); M. Wentscher, F. u. Lotze (München 1925); J. Hermann, F. (1926); F. A. E. Meyer, Philos. metaphys. u. christl. Glaube bei F., Diss. Göttingen (1937); W. Wirth, F. in: Sächsische Lebensbilder I (1938).
