heldin van een der meest geliefde sproken van de middeleeuwen. Als arme boerendochter huwt zij met een groot heer, die haar lijdzaamheid aan de zwaarste proeven onderwerpt.
Zij moet het grofste werk verrichten, haar beide kinderen worden haar ontnomen en vervolgens wordt zijzelf verstoten en in het boerenjak, waarin ze kwam, weggezonden. Eindelijk moet ze de nieuwe gravin nog komen verwelkomen en bedienen. Dan volgt de beloning. De zogenaamde nieuwe gravin blijkt haar eigen dochter te zijn en zelf wordt ze in alle waardigheid en eer hersteld.Men moet bij dit verhaal geen maatstaf van psychologische juistheid of ethische billijkheid aanleggen. Griseldis is een ideale figuur, de geïncarneerde lijdzaamheid. Slechts als zodanig, als voorbeeld van een —voor die tijd — typische vrouwendeugd, als hoogste norm, als symbool moet Griseldis worden gewaardeerd. Zo is het verklaarbaar, waarom de grootste dichters zich hebben gezet aan een bewerking van deze stof.
In Boccaccio’s Decamerone en Chaucer's Canterbury Tales vindt men daarvan de schoonste voorbeelden. Petrarca vertaalde in 1373 de vertelling van Boccaccio in het Latijn als Historia Griseldis mulieris maximae constantiae et patientiae, die weer in het Frans werd vertaald als Histoire de la constante et patience de Griseldis (1484), waarnaar de Nederlandse Historie van der goeder Vrouwe, genoemt Griseldis is bewerkt (oudste bekende druk ca 1500, Deventer, Jacob van Breda, sindsdien regelmatig herdrukt tot 1840 en door D. J. van der Meersch in 1849 opnieuw uitgegeven). Daarnaast zijn er in het middelnederlands nog verscheiden oudere redacties van het Griseldisverhaal naar het Latijn van Petrarca in handschrift overgeleverd (uitg. d.
J. H. Gallée in Tijdschr. v. Ned.
Taalen Letterk. 4 (1884) bl. 1 e.v. J. Verdam ald. 17 (1898) bl. i e.v. en J. Daniels S.J. ald. 19 (1901) bl. in e.v.); een rijmbewerking vindt men in Dirc Potter’s Der Minnen Loep. Van het eind der 14de eeuw dateert reeds een Franse dramatische bewerking.
Een Duits spel van Griseldis schreef Hans Sachs in 1546. In diezelfde tijd hebben ook de rederijkers in de Z. Nederlanden herhaalde malen de Griseldis ten tonele gevoerd; de tekst (en) zijn helaas verloren gegaan. Dat de sproke ook in later eeuwen geliefd bleef, bewijzen de vele herdrukken van het Nederlandse volksboek en in het buitenland o.a.
Charles Perrault’s La marquise de Salusse ou la patience de Griseldis (1691) en Friedrich Halm’s drama Griseldis (1837).
In navolging van Griseldis werden ook andere deugden in ideale vrouwenfiguren verheerlijkt, zo o.a. Helena de verduldighe en Florentina de getrouwe, met de sproke van Griseldis te zamen gebundeld onder de titel De Vrouwen-Peerle (Antwerpen 1621, facsimile-uitg. Bussum 1910).
DR j. j. MAK
Lit.: C. Schröder, Griseldis etc. (Leipzig 1873); F. von Westenholz, Die Griseldis-Sa ge in der Literaturgeschichte (Heidelberg 1888).
