Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 28-12-2022

Gilbert BURNET

betekenis & definitie

bisschop van Salisbury (Edinburgh 18 Sept. 1643 - Londen 17 Mrt 1715), was een door zijn invloed op de grote staatsomwenteling van 1688 beroemd lid der Anglicaanse geestelijkheid. Na een reis naar Nederland (1664) werd hij in 1669 professor in de theologie te Glasgow en in 1675 leraar te Londen aan de kapel van de Master of the Rolls.

Hij zocht in zijn lessen en boeken een compromis tussen de Episcopale kerk en de Presbyterianen en streed wel heftig met de pen tegen de Katholieke leer, maar was afkerig van dwangmaatregelen tegen hen. Zo kwam hij in botsing met alle partijen; alleen de verdediging der koninklijke rechten bezorgde hem een tijdlang de gunst van Karel II. Toen Jacobus II het bewind aanvaardde (1685), verliet hij Engeland, deed een reis door Frankrijk, Zwitserland, Italië, Duitsland en Nederland en werd hier de vertrouwde raadgever van Willem van Oranje, wiens zegepraal hij in Engeland door zijn vlugschriften voorbereidde. Burnet was het middelpunt van alle Engelsen, die ontevreden waren met de regering der Stuarts.

Hij werd daarom van hoogverraad beschuldigd, maar liet zich in Nederland naturaliseren. Op last van Willem Ill schreef hij het manifest, waarin alle bezwaren van het Engelse volk tegen Jacobus II werden opgesomd en prins Willem als bevrijder des volks aangekondigd werd. Hij vergezelde deze vorst naar Engeland (1688) en werd in 1689 benoemd tot bisschop van Salisbury.Bibl.: History of the reformation of the Church of England (3 dln, London 1679-1714; beste uitgave Oxford 1865); History of my own time, 2 dln (London 1724-’34).

Lit.: N. Japikse, Prins Willem III, de stadhouder-koning, II (i933); T. E. S.

Clarke and H. C. Foxcroft, A life of G. B. (Cambridge 1907); Ch.

Firth, Essays (1938), blz. 174-210: B. as an Historian.

< >