is de Nederlandse vertaling van Conseil privé, een naam, die in Frankrijk en in de Bourgondische landen vaak gegeven wordt aan de Raad van de vorst, ook wel Grote Raad of Grand Conseil genoemd. Oorspronkelijk was deze vorstelijke Raad samengesteld uit de voornaamste feodale heren, edelen zowel als geestelijken; reeds spoedig werden daarin ook enkele hoge hofambtenaren toegelaten, zoals de kanselier, personen, die door hun studie en ervaring meer deskundig waren, hetzij in juridisch-wetgevende zaken hetzij in financiële aangelegenheden.
Toen de feodale machten op de achtergrond raakten en het ambtelijk element in de Raad ging overheersen, kwam het meer en meer voor, dat de financiële deskundigen en de juridische afzonderlijk vergaderden, terwijl de voltallige Raad alleen in belangrijke aangelegenheden werd geraadpleegd. In de Bourgondische Nederlanden vond deze ontwikkeling plaats in de 15de eeuw, zij vond haar afsluiting in de 16de toen in 1504 de Grote Raad zelfstandig werd en de „heren van de geldmiddelen een vrijwel zelfstandig college waren geworden. In 1531, toen een nieuwe landvoogdes werd benoemd (Maria van Hongarije) werd deze organisatie gereglementeerd. Voortaan waren er naast de (politieke) Raad van State, twee uit rechtsgeleerde ambtenaren samengestelde Raden, die met de huidige departementen van algemeen bestuur zijn te vergelijken, de Raad van Financiën en de Geheime Raad of Conseil privé. Deze laatste bestond uit 10 à-12 „maîtres de requêtes” en 9 secretarissen, met eerst de „kanselier”, later de „president” als voorzitter.
Hier werden de plakkaten en ordonnantiën ontworpen, en algemeen toezicht op de justitie en op de politie uitgeoefend en beslist in geschillen tussen bestuursorganen en over zaken privileges betreffende. Deze Raad bleef tot 1793 in de Zuidelijke Nederlanden in functie.Eveneens heette in de Duitse staten vroeger een college van Raden, dat onmiddellijk onder de vorst stond en, meestal onder diens voorzitterschap, over de belangrijkste aangelegenheden des lands beraadslaagde, Geheimer Rat. Uit deze ontwikkelden zich sedert het einde der 17de eeuw de ministeries, oorspronkelijk dikwijls in de vorm van een commissie uit de Raad (Geheim Kabinet, Kabinetsministers). Met de ontwikkeling van het constitutionele stelsel verloor de Raad dus veel van zijn betekenis, doch in verschillende staten heeft zulk een college zich als adviserend lichaam nog lang staande gehouden (vgl. in Engeland de Privy Counciï).
DR H. A. ENNO VAN GELDER
Lit.: A. Walther, Die burgundischen Zentralbehörden unter Maximilian I und Karl V (1909); P. Alexander, Histoire du Conseil privé dans les anciens Pays-Bas (1894).
