of Ghaza, in het Arabisch Ghazze, is een stad op 31° 31' N.Br. en 340 27' O.L.v.Gr. in het Z. van Palestina op ca 3 km van de Middellandse Zee gelegen. De stad, die (1946) 37 820 inw. telt, ligt op en om een cirkelvormige hoogte en is omgeven door vruchtbare olijf- en ooftboomgaarden, die door cactushagen afgesloten en door palmbomen beschaduwd zijn.
De stad, gelegen aan de spoorlijn die Egypte met Palestina verbindt, was voor Wereldoorlog I zeer welvarend. In de strijd tussen de Engelsen en Turken beliep zij aanmerkelijke schade. Sinds 1922 tot aan het einde van het mandaat was zij hoofdplaats van de Z. provincie van Palestina. De locale nijverheid omvat weverij, zeepziederij en pottenbakkerij.
Gaza bezit slechts een open rede, die slechts van betekenis is voor enige graanuitvoer. Er zijn 7 moskeeën, meestal uit de overblijfselen van voormalige gebouwen, opgetrokken zoals de hoofdmoskee met haar prachtige zuilen, afkomstig uit de vroegere tempel der Christenen. Bij de deling werd de stad niet aan de nieuwe staat Israël toegezegd, maar het laatste woord is in deze nog niet gesproken, H. A.
BOMER Reeds ca 1400 v. Chr. was deze vesting een middelpunt van de handel, een doorgangspunt voor de karavanen, een steunpunt voor de legers, die van Egypte tegen Syrië en Mesopotamië of in omgekeerde richting oprukten. Gedurende de bezetting van deze kuststreek door de Filistijnen behoorde Gaza samen met Askalon, Asdod, Gath en Ekron tot de Filistijnse Pentapolis (het vijfstedenverbond). Langdurig in Israëlietisch bezit is Gaza nooit geweest.
De oude stad („Oud-Gaza” of „Gaza, dat woest is”, zie Handelingen 8 : 26) lag even ten N. van de tegenwoordige stad, die in 61 v. Chr. gebouwd werd, nadat Oud-Gaza in 96 v. Chr. verwoest was. De verklaring van de naam als „de machtige” is slechts een volksetymologie.
Later stichtte Constantijn de Grote er een bisschopszetel. In 635 maakten de Arabieren onder aanvoering van Amroe zich van haar meester. De stad was van belang in de tijd der Kruistochten. Zij werd in 1100 door de Christenen en in 1170 door Saladijn veroverd.
Voor haar muren leden in 1239 de Kruisvaarders, in 1244 de drie ridderorden een bloedige nederlaag. In 1280 werd er de emir van Damascus door de Egyptenaren verslagen en in 1516 de Mamelukken door de Turken. In 1771 werd Gaza door de oproerige Ali-Bey en 15 Febr. 1799 door de Fransen onder generaal Kléber veroverd. De stad werd vóór de doorbraak door het Turkse front door het Britse leger onder Allenby (2 Nov. 1917) elf maanden lang belegerd en ook van de zee uit beschoten.
In de oorlog tussen Israël en de Arabische staten (1948-1949) werd Gaza door de Egyptische troepen bezet.Ongeveer 7 km ten Z. van de moderne stad ligt de puinheuvel Tell ’Addzjoel, die door Sir W. Flinders Petrie in 1926 en de volgende jaren onderzocht en (vermoedelijk ten onrechte) met de oude stad Gaza geïdentificeerd werd. De sieraden en voorwerpen, die hier zijn gevonden, vertonen, hoewel meestal van inheems fabrikaat, een sterke Egyptische invloed.
PROF. DR F. M. TH.
DE LIAGRE BÖHL
Lit.: M. A. Meyer, History of the City of Gaza (New York 1907); W. Flinders Petrie, Ancient Gaza, 4 dln (London 19311934)-
